محمدرضا کریمی
آفتابگردان گیاهی است که وطن اصلی آن آمریکای مرکزی است و از آن جا به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. این گیاه در مجموع گرماپسند محسوب می شود و به صورت یکساله مورد کشت و کار قرار می گیرد.
آفتابگردان گیاهی از تیره آستراسه است که برگ های قلبی شکل و ساقه خشن و پوشیده از کرک دارد که کرک های آن نسبتاً زبر است. ارتفاع ساقه در ارقام مختلف آفتابگردان بین یک تا شش متر متفاوت است.
آفتابگردان می تواند در بسیاری از خاک ها به عمل بیاید. منتها رشد مطلوب آن درخاک هایی است که دارای ph خنثی باشد. به علت ریشه های عمیقی که دارد (گاهی طول آنها به سه متر نیز می رسد) چندان از نوع خاک و مواد غذایی آن توقعی ندارد و همین ریشه های عمیق باعث شده نسبت به گیاهان زراعی دیگر نسبت به خشکی و کم آبی مقاومت زیادی نشان دهد. گل آذین آن به صورت کپه ای است که به آن طبق گفته می شود. بر روی طبق، گل ها به صورت حلقوی شکل قرار می گیرد.
به دلیل این که پرچم زودتر از مادگی می رسد، میزان “دگر گرده افشانی” در آفتابگردان شدید است و وجود حشرات از قبیل زنبور عسل می تواند در تلقیح دانه ها مؤثر باشد. یکی دیگر از خصوصیات این گیاه این است که نسبت به طول روز بی تفاوت است و اندام های گیاه تمایل به نور دارند. به طوری که با طلوع آفتاب اندام های گیاه از قبیل برگ ها و گل ها حالت شرق گرایی دارد و در بعد از ظهر وضعیت عکس پیدا می کنند.
میوه آفتابگردان فندقه (نوع فندقه است یعنی در داخل پوسته قرار دارد) است که طول ارقام آن در ارقام مختلف بین یک سانتی متر تا 5.1 سانتی متر متنوع است و به ندرت طول دانه آن بیش از دو سانتی متر می شود.
وزن هزار دانه آن بین 50 تا 150 گرم است و دانه ها دارای مقادیر بالایی از چربی یا لیپیدها هستند. میزان روغن بستگی به پوسته دانه دارد. هرچه پوسته ضخیم تر باشد درصد روغن کمتر است و برعکس.
آفتابگردان می تواند در مناطقی که از زمان کاشت تا برداشت فاقد یخبندان باشد عمل بیاید. طول دوره رشد در ارقام مختلف بین سه تا شش ماه متغیر است.