دکتر مونا زارع
پانکراس (لوزالمعده) به همراه کبد، از غدد دستگاه گوارش هستند. از نظر لغوی pan به معنی همه (all) و kreas به معنی گوشت و تن است (در فارسی به آن خوش گوشت هم می گویند). این غده از بافت نرم لوبوله (بخش بخش کوچک) تشکیل شده است. محل آن دیواره پشتی شکم، پشت معده است و از دوازدهه تا طحال (به صورت تقریباً افقی) کشیده شده است. پانکراس در جلوی مهره های اول و دوم کمری قرار دارد و دارای رنگ صورتی مایل به خاکستری و بافتی نسبتاً ترد است. طول پانکراس (لوزالمعده) حدود 15 تا 20 سانتی متر و عرض آن حدود 2.5 تا چهار سانتی متر است. ضخامت آن حدود یک تا دو سانتی متر است و وزن آن حدود 90 گرم است.
پانکراس یک غده دوگانه است و هم دارای ترشحات برون ریز و هم درون ریز است. ترشحات برون ریز پانکراس شامل شیره های گوارشی که وارد دوازدهه می شود است. ترشحات درون ریز آن هورمون های انسولین و گلوکاگون هستند که وارد خون می شوند. ساختمان برون ریز پانکراس مانند غدد بزاقی است. مجاری کوچکی که ترشحات برون ریز پانکراس را جمع آوری می کنند، به مجاری بزرگ تر تخلیه می شوند و درنهایت وارد یک مجرای اصلی می شوند و از طریق مجاری اصلی وارد دوازدهه می شوند. قسمت درون ریز پانکراس از دستجاتی از سلول ها به نام جزایر لانگرهانس تشکیل می شود که اگرچه کمتر از 0.20 حجم پانکراس را تشکیل می دهد ولی نقش مهمی در تنظیم متابولیسم (سوخت و ساز) بدن دارد.
سلول های بخش درون ریز و برون ریز پانکراس از شبکه مجزایی از مویرگ ها خونرسانی می شوند.