حمیده احمدیان راد
واژه تاجیکستان از دو بخش “تاجیک” و”ستان” تشکیل شده است که به معنای «سرزمین تاجیک ها» است. حدود 80 درصد از جمعیت این کشور نیز از قوم تاجیک هستند. ۱۵.۳٪ مردم تاجیکستان هم ازبک و ۱.۱٪ آنها هم روس هستند. اقلیت‌های کوچک دیگری از قبیل اوکراینی، چینی، کره‌ای، تاتار و غیره نیز در تاجیکستان زندگی می کنند که ۲.۶٪ از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. دین بیشتر مردم تاجیکستان اسلام است. بیشتر جمعیت تاجیکستان سنی حنفی هستند ولی اقلیت قابل توجه شیعه اسماعیلی هم در این کشور به ویژه در منطقه پامیر زندگی می کنند.
کشور تاجیکستان در آسیای میانه واقع شده است و از جنوب با افغانستان، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان و از شرق با کشور چین همسایه است. دور تا دور این کشور خشکی است. تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد و از نظر وسعت نود و پنجمین کشور جهان است. جمعیت این کشور هم بر اساس آمار سال 2008 میلادی حدود هفت میلیون نفر است که از این نظر صدمین کشور جهان به شمار می آید. تراکم جمعیت در این کشور ۴۶ نفر در هر کیلومتر مربع است.
پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است و زبان رسمی آن فارسی با گویش تاجیکی است. البته زبان روسی نیز کاربرد وسیعی در حوزه های بازرگانی و حکومتی دارد. واحد پول تاجیکستان، سامانی نام دارد. این کشور در سال ۱۳۷۰ هجری شمسی مصادف با 1991 میلادی همزمان با فروپاشی اتحاى جماهیر شوروی، استقلال یافت. کشور تاجیکستان از سال 1929 زیر سلطه اتحاد جماهیر شوروی بود.
حکومت تاجیکستان جمهوری است. طبق قانون اساسی جمهوری تاجیکستان، ارگان عالی قانونگذاری این کشور پارلمان (مجلس عالی) است که عبارت از مجلس ملی و مجلس نمایندگان است. سازماندهی و فعالیت مجلس عالی طبق قانون مدنی معین می شود.
تاجیکستان چهار استان دارد که ولایت خودمختار بدخشان کوهی، سغد، ختلان و شهر و نواحی های تابع مرکز یعنی دوشنبه را شامل می شود.
صادرات عمده این کشور آلومینیوم، برق، پنبه، میوه، روغن گیاهی و منسوجات است و واردات عمده آن عبارتند از: برق، اکسید آلومینیوم، محصولات نفتی، اکسید آلومینیوم، ماشین آلات صنعتی، دارو و مواد غذایی.
تاجیکستان کشوری مرتفع است و 93 درصد این کشور کوهستانی است. تقریباً نصف محدوده تاجیکستان در ارتفاعی بیش از 3000 متر از سطح دریا قرار دارد. ولی در شمال این کشور، منطقه پست فرغانه نیز وجود دارد. تاجیکستان بعضی از بلندترین قله های آسیای مرکزی را دارد. بلندترین قله این کشور قله اسماعیل سامانی با ارتفاع هفت هزار و 495 متر است. این کشور در یک کمربند زلزله ای فعال قرار دارد و در نتیجه وقوع زمین لرزه در این کشور پدیده ای عادی است.
تاجیکستان اقلیم های مختلفی دارد. در این کشور سلسله کوه های بلندی که سرچشمه بیشتر رودخانه های منطقه آسیای مرکزی هستند، دره ها، سرزمین هایی با وضع اقلیمی معتدل که در آنها کشت زارهای پنبه، انگورزارها و باغ های میوه وجود دارد و نیز بیابان هایی با کوه های بلند که سرمای آن کمتر از فصل زمستان سیبری نیست وجود دارد.
این کشور کوهستانی و سرسبز با بارندگی فراوان می‌تواند صادرکنندهٔ آب و برق به سایر کشورها باشد. اما تاکنون تنها از پنج تا شش درصد از توانش در این زمینه استفاده کرده است. این کشور از نظر منابع آب پس از چین، روسیه، آمریکا، برزیل، زییر، هند و کانادا در جای هشتم قرار دارد. رودخانه ها و دریاچه های این کشور از یخچال ها سرچشمه می گیرند. مجموع طول 600 رودخانه این کشور که هر یک از آنها بیشتر از 10 کیلومتر طول دارد، به بیش از 28 هزار و 500 کیلومتر می رسد. محوطه یخچال های تاجیکستان نیز هشت هزار 476 کیلومتر را در برمی گیرد. بزرگ ترین یخچال این کشور فیدچینکو است. بزرگ ترین رودخانه های این کشور سیردریا، وخش و زرافشان هستند و دریاچه اسکندرکول بزرگترین دریاچه این کشور محسوب می شود.