حمیده احمدیان راد
تاریخ ابتدایی
بیشتر تاجیکستان امروزی اگر نگوییم همه آن، بخشی از امپراتوری هخامنشیان ( قرن شش تا چهار پیش از میلاد) بوده است. در واقع سرزمین سغد باستان که سرزمین کنونی تاجیکستان را دربر می‌گیرد، در زمان داریوش بزرگ به جزئی از امپراتوری هخامنشی تبدیل شد. این امپراتوری در قرن چهارم پیش از میلاد مقهور اسکندر مقدونی و سپس بخشی از امپراتوری اسکندر شد. پس از یورش اسکندر مقدونی ، تاجیکستان به ترتیب جزئی از پادشاهی‌های سلوکی ، اشکانی، کوشان و ساسانیان بوده است بخش شمالی سرزمین کنونی تاجیکستان سغدانیا نامیده می شود که همواره مورد طمع بیابان نشینان و دولت های دیگر بوده است. خجند و بخارا و سمرقند که برای مردم ایران شناخته شده هستند در منطقه سغدانیا قرار داشته اند. عبور جاده ابریشم از این منطقه باعث می شود علاوه بر کالاهای بازرگانی مؤلفه های مذاهبی مثل بودا، مسیحیت نستوری، زرتشتی و … هم در این مسیر ردوبدل شود.
تسلط اسلام
اعراب مسلمان در ابتدای قرن هشتم میلادی شروع کردند به تسلط بر منطقه آسیای مرکزی و اسلام به سرعت در شهرها گسترش پیدا کرد. در قرن نهم دین اسلام دین رایج در کل منطقه شد. نقش آسیای مرکزی نیز به عنوان چهار راه بازرگانی ادامه یافت.
در سال 715 میلادی در زمان امویان این سرزمین به تصرف اعراب درآمد و مردم تاجیک دین اسلام را پذیرفتند.
در سده دهم میلادی، تاجیکستان جزئی از قلمروی سامانیان بود. پس از سامانیان، تاجیکستان به ترتیب جزئی از حکومت های غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهیان، مغول، تیموریان و ازبک ها بوده است. در سده نوزدهم میلادی، شمال تاجیکستان یعنی خجند جزئی از خانات خوقند و جنوب تاجیکستان جزئی از خانات بخارا بوده است .خانات بخارا در سال ۱۲۴۵ خورشیدی و خانات خوقند در سال ۱۲۴۷ شمسی زیر سلطه روسیه تزاریدرآمدند.
پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۳۰۷ شمسی یا ۱۹۲۸میلادی، جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان به عنوان جزیی از اتحاد جماهیر شوروی تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، تاجیکستان به استقلال دست یافت.
کمی پس از استقلال تاجیکستان در سال ۱۳۷۰ شمسی یا ۱۹۹۱میلادی، جنگ داخلی پنج ساله بین دولت تحت حمایت مسکو و مخالفان اسلامگرا (به رهبری عبدالله نوری) در گرفت. در این جنگ، بیش از ۵۰ هزار نفر کشته و بیش از ۷۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند. در سال ۱۳۷۶ با وساطت سازمان ملل متحد ، پیمان صلح به امضای دو طرف رسید.