محمدرضا کریمی
گیاهانی که در هنگام رقابت برای به دست آوردن نور مبارزه را به همسایگان بزرگترشان می بازند و در سایه آنها قرار می گیرند باز هم میدان را خالی نمی کنند. آنها با طولانی کردن سریع شاخه ها و امتداد دادن برگ هایشان به جانب خورشید خود را با این شرایط وفق می دهند. این واکنش سندرم اجتناب از سایه نامیده می شود.
گیاهان اغلب در اکوسیستم های خیلی پیچیده ای رشد می کنند. برخی از همسایگان بزرگ ترشان آنها را در سایه قرار می دهند و به این ترتیب روند رشدشان با تهدید مواجه می شود. منتها گیاهان شماری از سازوکارهای تطبیقی دارند که به آنها این توانایی را می دهد تا در هنگام رقابت با همسایگان بزرگ تر، به واکنش هایشان بیفزایند. به این ترتیب این گیاهان واکنش های منعطفی دارند.
کلروفیل که رنگدانه فتوسنتزی در برگ ها است، تقریباً همه سایه های آبی و قرمز دور (مادون قرمز) را جذب می کند و تنها به نور قرمز تیره اجازه می دهد تا از میان برگ ها عبور کند. اگر یک گیاه به وسیله شاخ و برگ گیاه دیگر در سایه قرار گیرد، تغییر قابل توجهی در نسبت قرمز به مادون قرمز به وجود می آید. درصورتی که گیرنده های نور در گیاهان این تغییر را ثبت کنند، شماری از سازوکارهای تنظیم را در برنامه رشدشان شروع می کنند. اینها با هم به اصطلاح سندرم اجتناب از سایه نامیده می شوند. این سازوکارها رشد ساقه ها و حرکت روبه بالای برگ ها را افزایش می دهند.