محمدرضا کریمی
کارشناسان در حال جاسازی حس گرها در اشیای عادی از جاده و خودرو گرفته تا یخچال و ضربان ساز (پیس میکر) هستند تا آنها توانایی برقراری ارتباط را به دست آورند. دلیل جاسازی این ابزار داخل اشیای عادی، جمع آوری اطلاعات، ضبط داده ها، تجزیه و تحلیل اطلاعات و بهره برداری از آنها در جهت هدایت کسب و کار است.
نتیجه این که مدل های کسب و کار جدیدی ایجاد می شود، فرایند های کسب وکار بهبود می یابد، خدمات شهری بهتر می شود و هزینه ها و مخاطرات کاهش می یابد.
در بیشتر سازمان ها، اطلاعات در مسیر شناخته شده ای حرکت می کند. اطلاعات اختصاصی سازمان در بانک های اطلاعاتی قرار می گیرد، در قالب گزارش هایی تجزیه و تحلیل می شود و در اختیار چرخه مدیریت قرار می گیرد. اطلاعاتی که سازمان ها دارند منشأ بیرونی هم دارد. این اطلاعات از منابع عمومی جمع آوری می شود، از اینترنت استخراج می شود و یا از تأمین کنندگان اطلاعات خریداری می گردد.
اما مسیرهای حرکت اطلاعات که تاکنون قابل پیش بینی بود در حال تغییر است. با جاسازی حس گرها (سنسورها) در اشیا، جهان فیزیکی خودش درحال تبدیل شدن به نوعی سیستم اطلاعاتی است. این چیزی است که اینترنت اشیا نامیده می شود. این حس گرها از طریق شبکه های با سیم و بی سیم به هم متصل می شوند. آنها برای اتصال به یکدیگر از همان پروتکل یا قرار داد اینترنت (IP) استفاده می کنند. قرارداد یا پروتکل اینترنت مهمترین قراردادی است که برای مبادله اطلاعات در شبکه های اینترنتی وجود دارد. این قرارداد بنیادیترین قرارداد شکلدهنده اینترنت استو وظیفه مسیردهی به بستههای اطلاعاتی در گذر از مرزهای شبکهها را به عهده دارد. این شبکه ها به وفور و به طور خودکار حجم بزرگی از داده ها را تولید می کنند که برای تجزیه و تحلیل به رایانه ها انتقال می یابد.
وقتی اشیا هم محیط اطراف را حس کنند و هم توان ارتباط برقرار کردن داشته باشند، خودشان به ابزاری برای درک پیچیدگی ها تبدیل می شوند و به این پیچیدگی ها به سرعت پاسخ می دهند. هم اینک انقلابی در این زمینه آغاز شده و سیستم های اطلاعاتی فیزیکی به کار گرفته شده اند. حتی بعضی از آنها به میزان زیادی بدون دخالت انسان کار می کنند.
به عنوان مثال در حال حاضر دوربین های ریز قرص شکل از دستگاه گوارش انسان می گذرند و هزاران تصویر را دقیقاً از منشأ بیماری ارسال می کنند. تجهیزات دقیق کشاورزی نیز با ارتباطات بی سیم به اطلاعات جمع آوری شده از ماهواره های راه دور و حس گرهای زمینی وصل می شوند. آنها به این وسیله می توانند شرایط زراعت را تخمین بزنند و مسیری که هر فرد بهتر است براساس آن در مزرعه خودش کشاورزی کند را تنظیم می کنند. به دنبال آن به عنوان مثال از کود اضافی در مناطقی که به مواد مغذی بیشتری نیاز دارند استفاده می شود.
با این که جاسازی ابزار در اشیا موضوع جدیدی نیست اما سرعت استفاده از این روش به لطف کاهش هزینه ابزار و رشد حضور اینترنت در همه جا درحال افزایش است. به طوری که تخمین زده می شود ارزش ابزار جاسازی شده در سیستم ها از تقریباً 1.4 میلیارد دلار در سال 2010 به 3.3 میلیارد دلار در سال 2015 افزایش یابد.
ایده ابزارهای جاسازی شده متصل به شبکه یا اینترنت اشیا مربوط به سال ها قبل است. از سال ها پیش پیش بینی می شد که اینترنت اشیا درواقع به لطف خدمات محاسبات (رایانش) ابری ممکن شده باشد. در محاسبات یا رایانش ابری (Cloud Computing) برنامه های کاربردی و داده ها در ابر یا به عبارتی در شبکه می ماند و در مواقع لزوم می توان از آنها به سادگی استفاده کرد.
درصورتی که خدمات شهری از امکانات جاسازی حس گرها در اشیا برخوردار شود به سطحی از عملکرد می رسد که تاکنون دیده نشده است. به عنوان مثال سیستم های آب از طریق اینترنت زمان بارش باران را می فهمند و براساس آن به طور خودکار واکنش نشان می دهند.
با دریافت اندکی کمک از اینترنت اشیا، مهندسان به گونه ای شهرها را تغییر شکل می دهند تا مجراهای غیرفعال آب به سیستم های پویایی تبدیل شوند و بتوانند آب را ذخیره و مدیریت کنند.
مدیریت آب ممکن است مشکل بی اهمیتی به نظر برسد. اما تخمین زده می شود که تنها آمریکا 13 میلیارد دلار در زیرساخت های فاضلابش سرمایه گذاری کرده باشد. همچنین وقتی که باران می بارد در بسیاری از شهرهای بزرگ آمریکا میلیون ها گالن فاضلاب به داخل آبراه ها ریخته می شود چراکه سیستم های فاضلاب آنها یک قرن قبل طراحی شده.
بسیاری از شهرهای آمریکا هم برای جلوگیری از وقوع سیل در هنگام باران های شدید ضعف دارند. راه مرسوم برای ساخت یک شهر این است که شما آن چه را که می خواهید بسازید و سپس در اسرع وقت از آب های اضافی خلاص شوید.
با وجود این زیرساخت ها بهره وری بالا می رود. چراکه میزان تقاضا برای ذخیره سازی آب پیش بینی می شود و سیستم آماده می گردد. برای مثال نرم افزاری مورد استفاده قرار می گیرد تا پیش بینی وضعیت آب و هوا از طریق اینترنت به دست آید و همچنین معلوم شود که یک آبگیر یا حوزه رود باید تا چه حدی خالی باشد تا آب اضافی ناشی از باران را در خود جای دهد.
کنترل دینامیکی حوضچه آب باران به ما اجازه می دهد بدون نگرانی از حداکثر ظرفیت آن استفاده کنیم.
ما هنوز در ابتدای راه استفاده از این نوع از سیستم ها هستیم و مدیریت رواناب تنها یکی از برنامه های کاربردی است که می تواند مورد استفاده قرار گیرد.