دکتر مونا زارع
سلول ها در پاسخ به تغییرات محیط اطرافشان می توانند خود را تغییر دهند. متاپلازی یکی از این پاسخ ها است. متاپلازی یک تغییر قابل برگشت است که در آن یک نوع سلول بالغ با نوع دیگری سلول بالغ جایگزین می گردد. این تغییر نیز یک فرایند سازگاری سلولی است که در آن یک نوع سلول که نسبت به یک استرس خاص حساس است با نوع دیگری که بهتر می تواند شرایط نامناسب محیطی را تحمل کند جایگزین می گردد. تصور می شود که این امر ناشی از تغییر سلول های قبلی نیست. بلکه به علت برنامه ریزی مجدد ژنتیکی در سلول های بنیادی روی می دهد.
شایع ترین نوع متاپلازی را می توان به صورت تغییر بافت تنفسی در سیگاری های حرفه ای دید. از مثال های دیگر متاپلازی در مسیرهای مجاری پانکراس و به طورکلی جاهایی که می تواند سنگ تشکیل شود می توان نام برد. کمبود ویتامین A نیز می تواند باعث متاپلازی در بافت تنفسی شود.
در مورد تغییر بافت تنفسی، اگرچه سلول های مقاوم تر جایگزین می شوند و بهتر می توانند در شرایط جدید زندگی کنند، اما عملکردهای دفاعی مهم از جمله ترشح موکوس و عمل پاکسازی ذرات به وسیله مژه ها از بین می رود و بنابراین این تغییرات اگر پایدار بمانند ممکن است باعث تغییرات سرطانی شوند. به عنوان مثال یکی از شایع ترین سرطان های ریه در افرادی رخ می دهد که بافت ریه آنها دچار متاپلازی شده است و پوشش آن تغییر کرده است، در حالی که در ریه افراد عادی چنین پوششی وجود ندارد و این نوع سرطان رخ نمی دهد.
منابع:
-آسیب شناسی پایه (عمومی) رابینز، سال 2007، ویرایش هشتم- کومار، عباس، فوستو، میچل- زیر نظر دکتر مسلم بهادری/ مترجمین: دکتر علی رضا فتح اللهی- دکتر خسرو سبحانیان- دکتر مسعود خدایی- انتشارات ارجمند.
-با سپاس از دکتر میرافشاریه، استاد آسیب شناسی (پاتولوژی) دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی