محمدرضا کریمی
بسیاری از ما وقتی به سنین پیری –سن بیش از 65 سال- فکر می کنیم، آن چه به سرعت به ذهنمان خطور می کند مشکلات حافظه، کندی و کاهش توانایی در تصمیم گیری و مانند آن است. دانشمندان می گویند این برداشت ها از سنین پیری ریشه در واقعیت دارد. چراکه دهه ها تحقیق اسناد قابل توجهی در زمینه تنزل سطح توانایی ها در نتیجه افزایش سن ارایه می دهد. نزول سطح توانایی ها شامل بسیاری از عملکردهای شناختی نظیر حافظه، توجه، زبان، و حتی قدرت استدلال و حل مسأله می شود. بنابراین آیا همه ما با افزایش سن محکومیم که استدلالی معیوب و پر از اشکال داشته باشیم؟
تحقیقات نشان می دهد پاسخ این پرسش یک نه غلیظ است. گرچه تنزل قدرت استدلال و شناخت در سنین پیری موضوعی غیرقابل انکار است، اما این ایده به مرور تقویت می شود که احساسات در این سنین به کار ما می آید. هنگامی که پیر می شویم، به نظر می رسد بهتر می توانیم احساساتمان را مهار کنیم و از آن به گونه ای استفاده کنیم که به عنوان مثال ما را در شرایط خوبی از لحاظ سلامتی، رفاه و شادکامی قرار دهد. به این ترتیب احساسات می تواند در سنین پیری به ما کمک کند تا بهتر تصمیم گیری کنیم و حتی وضعیت اجتماعیمان را کنترل کنیم.
به این ترتیب افراد مسن تر می توانند تصمیمات بهتری بگیرند به شرط این که بیشتر بر احساسشان تکیه کنند.
محققان می گویند وقتی موقعیتی با باری احساسی پیش می آید، افراد مسن تر با به کارگیری راهبردهایی بر موارد مثبت تمرکز می کنند و تمرکز بر جنبه های منفی را به حداقل می رسانند. چنین تمرکزی مزایایی را برای افراد مسن تر به ارمغان می آورد. از جمله این که آنها احساسات منفی کمتر و احساسات مثبت بیشتری را در زندگی روزانه شان تجربه می کنند. اما آیا این دستاورد احساسی و عاطفی، قدرت تخفیف مشکل از دست دادن شناخت را دارد؟
تحقیقاتی که روانشناسی به نام جوزف ای مایکلز انجام داده نشان می دهد درصورتی که افراد مسن برای تصمیم گیری هایشان بر عاطفه و احساس تکیه کنند کیفیت تصمیماتشان بهتر می شود. وی به عنوان نمونه تعدادی از افراد پیر و جوان را که در مرحله تصمیم گیری برای انتخاب یک پزشک جدید یا طرح درمانی بودند مورد مطالعه قرار داد. او و همکارانش دو پزشک را به عنوان گزینه به این افراد معرفی کردند تا از بین آنها یکی را انتخاب کنند. برای مثال یکی از گزینه ها پزشکی بود که به طور مداوم در آموزش ها شرکت می کرد و تعامل خوبی با کارکنانش داشت. گزینه دیگر پزشکی بود که به وسیله سازمان مصرف کنندگان آمریکا توصیه شده بود. اما این فرد بعضی اوقات مغرورانه رفتار می کرد و به نیازهای فرد بیمار حساسیت نشان نمی داد.
محققان ملاحظه کردند بعضی از شرکت کنندگان در مطالعه بر همه جزییات تمرکز می کنند و تصمیماتشان را از راه تجزیه و تحلیل دقیق واقعیات می گیرند. اما در رابطه با شرکت کنندگان دیگر، محققان از آنها خواستند تا همه جزییات را در نظر بگیرند اما در عین حال بر این موضوع که چه احساسی درباره پزشکان دارند هم تمرکز کنند.
نتیجه مطالعه این بود که افراد جوان تر وقتی استدلال می کنند بهترین تصمیم را می گیرند. اما شرکت کنندگان مسن تر با تمرکز بر احساساتشان نتایج بهتری گرفتند. درحقیقت، تمرکز بر احساسات به مسن ترها اجازه داد درست مثل جوانان عمل کنند. به عبارتی افراد مسن تر در هنگام تصمیم گیری می توانند بر نقاط قوت عاطفی و احساسیشان سرمایه گذاری کنند تا کمبودهای شناختی شان را جبران کنند.
همچنین به نظر می رسد حکمتی که از قلب منشأ می گیرد به افراد پیرتر کمک می کند تا مسایل بین فردی را حل کنند. برای مثال، افراد پیرتر توجهشان را از جنبه های منفی درگیری ها منحرف می کنند و معمولاً به منازعات اجتماعی کمتر واکنش نشان می دهند. بنابراین افراد مسن تر بهتر می توانند موضوعات احساسی و عاطفی را در درگیری های بین فردی مدیریت کنند و این توانایی آنها به ازدواج های بهتر، دوستی های بهتر و همبستگی نزدیک تر در مقایسه با همتایان جوانشان منجر می شود. علاوه بر این به نظر می رسد که این ویژگی افراد مسن تر در سطحی بالاتر مسری است و شرکای اجتماعیشان دستاوردهای مثبتی دارند.
پس با افزایش سن افراد استعداد ویژه ای در بهره گیری از احساساتشان به دست می آورند و این مهم است چراکه تمرکز بر احساس و عاطفه در زندگی می تواند با توانایی تضعیف شده افراد مسن در تصمیم گیری مقابله کند. به نظر می رسد افراد مسن رازی دارند که افراد در همه سنین می توانند از آن بهره مند شوند. آن راز این است به صدای قلبتان گوش کنید و ببینید شما را به کجا می برد.