حمیده احمدیان راد
مصاحبه وسیله مهم کسب خبر یا تهیه گزارش برای خبرنگار و گزارشگر است. خبرنگار از طریق مصاحبه از افراد مطلع خبر می گیرد. گاهی هم روزنامه نگار به وسیله مصاحبه اطلاعاتی به دست می آورد تا گزارشش را کامل کند. گاهی هم خود مصاحبه به شکل سؤال و جواب مستقیماً چاپ می شود.
در نوعی از مصاحبه افراد نظراتشان را درباره موضوعات مختلف بیان می کنند. از مصاحبه برای کسب خبر و تهیه گزارش نیز استفاده می شود
– در نوعی از مصاحبه که بیشتر به شکل سؤال و جواب چاپ می شود، افراد از طریق مصاحبه نظرات و عقایدشان را درباره خود و نیز موضوعات مختلف بیان می کنند. درچنین مصاحبه هایی می توان محیطی را که مصاحبه شونده در آن قرار گرفته، شکل ظاهری او و رفتارش را و نیز اتفاقاتی که در طی مصاحبه رخ می دهد را توصیف کرد. در مصاحبه هایی که به قصد خبرگیری انجام می شود به این مقدمه نیازی نیست.
– مصاحبه ممکن است تلفنی انجام شود. در مصاحبه تلفنی نمی توان سؤالات زیادی را مطرح کرد. بعضی از مصاحبه ها حضوری انجام می گیرند. در این نوع از مصاحبه اگر ابهامی وجود داشته باشد می توان همان موقع برطرف کرد.
– در مصاحبه ابتدا با کسی که می خواهیم با او مصاحبه کنیم قرار می گذاریم. موضوع مصاحبه و پرسش های مربوط به آن را تعیین می کنیم. درباره موضوع مطالعه می کنیم ودرباره شخصی که می خواهیم با او مصاحبه کنیم اطلاعاتی به دست می آوریم.
– برخی از افراد به راحتی قرار مصاحبه می گذارند. برخی دیگر آن را به وقتی دیگر موکول می کنند. برخی از مصاحبه طفره می روند وبا امروز و فردا کردن سعی می کنند از آن فرار کنند. برخی از روزنامه نگار می خواهند تقاضای مصاحبه را با سؤالاتش به همراه معرفی نامه از روزنامه برایشان بفرستد. این کار را معمولاً رؤسا و کارکنان ادارات و شرکت ها انجام می دهند. در این صورت باید نامه را به نحوی بنویسید که فرد مورد نظر به آن جواب مثبت بدهد. مثلاً می توانید نامه را این طوری بنویسید:
جناب آقا یا خانم…
با سلام
احتراماً به اطلاع می رساند اینجانب… در نظر دارم مصاحبه ای با موضوع… برای روزنامه… انجام دهم. خواهشمند است وقتی را برای انجام این مصاحبه تعیین فرمایید.
سؤالات عبارتند از:
–
–
باتشکر
(محل امضا دبیر یاسردبیر)
– سؤالاتی که از مصاحبه شونده مطرح می شود باید صریح، روشن و بدون ابهام باشد تا مصاحبه شونده جواب های روشن بدهد.
– مصاحبه کننده باید پیش از مصاحبه به اندازه کافی درباره موضوع مطالعه کند. وی می تواند اطلاعاتش را از آرشیو خبرهای روزنامه ها یا اخبار خبرگزاری ها و اینترنت به دست آورد و اگر به اطلاعات بیشتری نیاز دارد می تواند آن را از کتاب ها، همکاران دیگر که درباره موضوع اطلاعات دارند و نیز اسناد و مدارک سازمان ها تأمین کند.
– مصاحبه کننده باید ترتیب سؤالاتش را طوری قرار دهد که به نتیجه مورد نظرش دست یابد. روزنامه نگار می تواند جواب های احتمالی مصاحبه شونده به سؤالاتش را حدس بزند و بر مبنای آنها سؤالات جدیدی طرح کند.
– مصاحبه کننده لازم است اسم کامل مصاحبه شونده را بداند. چون نام وی باید به طور کامل در روزنامه ذکر شود. وی همچنین باید از سمت ها و فعالیت های مصاحبه شونده و افکارش آگاهی داشته باشد.
– بهتر است مصاحبه با جملات دوستانه شروع شود تا محیط مصاحبه از حالت سردی و اضطراب خارج شود.
– گاهی احساس می کنید کسی که می خواهید با او مصاحبه کنید ممکن است به بعضی از سؤالاتتان پاسخ ندهد و یا ممکن است به خاطر همان سؤال ها مصاحبه را نپذیرد. بنابراین چند سؤالی را که می دانید او جوابشان را می دهد برایش بفرستید و بعد جریان مصاحبه را به سمتی هدایت کنید که جواب پرسش های دیگرتان را بگیرید.
– اگر فکر می کنید ممکن است سؤالاتتان از یادتان برود آنها را همراهتان ببرید. در عین حال خوب به حرف های مصاحبه شونده گوش دهید و بر اساس آنها سؤالات جدیدی مطرح کنید.
– بعضی از مصاحبه شوندگان مصاحبه را شفاهی و رودررو انجام می دهند. این روش طبیعتاً بهتر است چون روزنامه نگار می تواند همان موقع با پرسیدن سؤالتی ابهاماتش را برطرف کند. اما بعضی ها ترجیح می دهند جواب سؤالات را کتبی بدهند.
– در مصاحبه هایی که به قصد تهیه خبر انجام می شود چند سؤال از فردی آگاه یا شاهد یک صحنه مطرح می شود تا خبر تکمیل شود.
– در نوع دیگری از مصاحبه فرد از طریق مصاحبه نظرات و عقایدش را در مورد موضوعات مختلف مطرح می کند.
– بعضی از مصاحبه ها یک سؤالی هستند و در آنها عقاید مردم یا اشخاص مهم درباره یک موضوع پرسیده می شود.
– موقعیت بعضی از مصاحبه ها بدون مقدمه و ناگهانی به وجود می آید. مثلاً ممکن است شخصیتی را تصادفی ببینید و همان وقت موقعیت خوبی پیش می آید که با او مصاحبه کنید. در چنین شرایطی سؤالات جادویی که، کی، کجا، چه، چرا، چگونه را به خاطر داشته باشید.
– با کمک مصاحبه می توان گزارشی از زندگی افراد را نیز نوشت. برای آشنایی با انواع گزارش اینجا را کلیک کنید.
– گاهی تعدادی از افراد یک گروه گرد هم می آیند و خبرنگار از آنها سؤال می کند. به این مصاحبه میزگرد یا مصاحبه گروهی می گویند.
– در نوعی از مصاحبه به نام کنفرانس مطبوعاتی مصاحبه شونده شخصیتی مهم است و تعداد افرادی که از او سؤال می کنند زیادند.
– در مصاحبه ضبط صوت به مصاحبه کننده کمک می کند تا پاسخ ها را به طور کامل ضبط کند و بعداً قسمت هایی را که نمی خواهد حذف کند. با این همه تندنویسی یکی از کارهایی ست که لازم است خبرنگار بلد باشد و مهارتی ست که با کار زیاد هم به دست می آید. تندنویسی به ویژه برای وقتی که خبرنگار باید سریع مطلبش را تحویل دهد بسیار به کار می آید.
– بهترین شکل تنظیم مصاحبه سبک هرم وارونه است. یعنی سؤالات مهم در ابتدای مصاحبه قرار داده می شود و سؤالات کم اهمیت تر در پایان نوشته می شوند. این روش برای خواننده کمتر خسته کننده است. در روش دیگر سؤال ها و جواب ها به همان ترتیبی که طرح شده اند پشت سرهم نوشته می شوند. این سبک در صورتی مناسب است که همه مصاحبه جالب باشد. درتنظیم بعضی از مصاحبه ها سؤال ها و جواب ها غیر مستقیم آورده می شوند و لابه لای آنها تشریح و توصیف صحنه مصاحبه و شخص مصاحبه شونده و نیز اطلاعات دیگری گنجانده می شود. برای آشنایی با سبک نگارش مطالب روزنامه اینجا را کلیک کنید.
– برخی از مصاحبه ها برای تکمیل و پیشبرد گزارش انجام می شوند. در مصاحبه ای که در گزارش کاربرد دارد یا جواب سؤالات به صورت نقل قول مستقیم در داخل گیومه قرار می گیرد و یا به صورت غیر مستقیم نقل قول می شود. جواب سؤالات مصاحبه هم در سراسر گزارش پراکنده می شود.
برای آشنایی با یکی از اشکال مصاحبه می توانید مصاحبه ای درباره رقبا و پیشرفت ها در عرصه الکترونیک بخوانید. برای مطالعه این مصاحبه اینجا را کلیک کنید.