از پهلوی تا انقلاب

دکتر محمد مصدق

ایران جدید: از پهلوی تا انقلاب اسلامی (1979-1921)

با بالا گرفتن تب مدرنیزه شدن در آخر قرن نوزدهم، در ایران هم آرزو برای تغییر به انقلاب مشروطه در 1911-1905 انجامید. در 1921 رضاخان (که بعد از گرفتن مقام و اختیار شاهی به عنوان رضاشاه معروف است) کودتایی برضد خاندان ضعیف شده قاجار ترتیب داد. رضاشاه به عنوان حامی مدرنیزه کردن به توسعه صنعت، راه آهن و بنا نهادن یک سیستم آموزشی ملی پرداخت.

 

در طول جنگ جهانی دوم بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی از 25 آگوست تا 17 سپتامبر 1941 به ایران حمله کردند تا جلوی کودتای مورد حمایت متحدین را سد کنند و زیر بنای نفت را ایمن کنند. متفقین به شاه فشار آوردند تا به نفع پسرش محمد رضا پهلوی کناره گیری کند کسی که امیدوار بودند بیشتر حامی آنها باشد. در 1951 یک ملی گرای غیرمتعارف طرفدار دموکراسی یعنی دکتر محمد مصدق سر برآورد و برای نخست وزیری انتخاب شد. مصدق در مقام یک نخست وزیر با ملی کردن کمپانی نفتی ایرانی- انگلیسی (بعداً بریتیش پترولیوم انگلیس BP) که ذخایر نفت ایران را تحت کنترل داشت, زنگ خطر را برای غرب به صدا درآورد. در پاسخ بریتانیا فوراً ایران را تحریم کرد. بلافاصله بعد از آن اعضای سرویس جاسوسی انگلیس از ایالات متحده دعوت کردند تا برای سرنگونی مخفیانه مصدق که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود به آنها ملحق شود.

 

دکتر محمد مصدق

دکتر محمد مصدق، بنیان گذار اولین دولت دموکراتیک ایران در 1953 طی کودتایی که سیا پشتیبانش بود سرنگون شد

در ابتدا هری اس ترومن رییس جمهور ایالات متحده آمریکا قبول نکرد. اما بعد از این که آیزنهاور انتخاب شد انگلیس دوباره پیشنهادش را تکرار کرد. بعد از این که آیزنهاور قانع شد که مصدق با کمونیسم موافق و هم رأی است (اگرچه مصدق اعلام کرد که ضد کمونیست است)، ایالات متحده آمریکا با بریتانیا در عملیات سری همکاری کرد. آیزنهاور به سیا اجازه داد که رهبری را در عملیات سرنگونی مصدق به دست بگیرد و از سلطنت محمدرضا شاه به عنوان دوست آمریکا حمایت کند.

سیا در اجرای برنامه اش با شکست های زیادی مواجه شد، اما عملیات سری به زودی به نتیجه مطلوب رسید و از سفارت آمریکا در تهران تحت رهبری کرمیت روزولت جونیور کودتا جریان یافت. مأمورانی اجیر شدند تا خشونت را به جریان بیندازند و در نتیجه معترضان سراسر کشور را فراگرفتند. تظاهر کنندگان طرفدار سلطنت و ضد سلطنت در خیابان ها به شکل خشنی به زدوخورد پرداختند که تقریباً سه هزار کشته به جا گذاشت. سپس تانک های طرفدار شاه در پایتخت طوفانی به راه انداختند و محل سکونت نخست وزیر را بمباران کردند. مصدق محاصره شد و در 19 آگوست 1953 دستگیر شد. او به خیانت متهم و به سه سال زندان محکوم شد.

 

امام خمینی (ره)

امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران

در سال 1979 ایران شاهد افزایش اعتراضات برضد شاه و به اوج رسیدن انقلاب ایران بود. شاه دوباره از کشور فرار کردو امام خمینی در 12 بهمن 1357 از تبعید برگشت و موفق شد قدرت را در دست بگیرد. سپس امام خمینی تشکیل دولت موقت به نخست وزیری مهدی بازرگان را اعلام کرد و از همه ایرانیان با 16 سال سن و بیشتر و زن و مرد خواست تا در یک همه پرسی درباره پایه گذاری جمهوری اسلامی در ایران شرکت کنند. بیش از 98 درصد آرا موافقت خود را با جانشینی سلطنت با جمهوری اسلامی اعلام کرد. روابط ایران با ایالات متحده آمریکا بعد از انقلاب شدیداً با مشکل مواجه شد.

 

این روابط خصمانه به ویژه از موقعی تشدید شد که دانشجویان ایرانی کارکنان سفارت آمریکا را با اتهام جاسوسان سیا که سعی در سرنگونی دولتت انقلابی دارند دستگیر کردند. همان کاری که سیا در سال 1953 برعلیه محمد مصدق انجام داده بود. دانشجویان خواهان معاوضه گروگان ها با شاه فراری ایران بودند. این معاوضه هرگز اتفاق نیفتاد و بعد از 444 روز از دستگیری، کارکنان سفارت آمریکا در نهایت اجازه یافتند تا ایران را ترک کنند و به ایالات متحده برگردند.

امتیاز به مطلب

Leave a Comment

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

To top