بی مهرگان جانورانی هستند که ستون فقرات و یا اسکلت استخوانی ندارند. دانشمندان نزدیک به یک میلیون گونه در حال حیات از بی مهرگان را شناسایی کرده اند اما اینها تنها بخش کوچکی از تعداد کل بی مهرگان در حال حیات دنیا را تشکیل می دهند. دانشمندان حدس می زنند که شاید 30 میلیون گونه در حال حیات از بی مهرگان در جهان وجود داشته باشد- البته در تمام احتمالات ممکن در این زمینه، هرگز تعداد دقیق گونه های بی مهرگانی که سیاره مان را با آنها شریکیم بیان نمی شود. اما آن چه که از این گونه آمارهای سرسام آور مشخص می شود این است که بیش از 97 درصد از تمام گونه های جانوری در حال حیات بی مهرگانند. مهره داران یعنی گروهی که ما انسان ها و تمام پستانداران دیگر و نیز پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی ها به آنها تعلق داریم به مراتب تعداد بسیار کمتری را نسبت به عموزاده های بی مهره مان تشکیل می دهیم.
بیش از سی گروه از بی مهرگان وجود دارند. برخی از این گروه ها که شناخته شده ترند عبارتند از: بندپایان، کیسه تنان، خارپوستان، نرم تنان، کرم های حلقوی و اسفنج ها. برخی از گروه هایی که کمتر شناخته شده اند هم عبارتند از: کرم های پهن، نماتدها، روتیفرها، براکئوپودا و بریوزوآ (جانورانی خزه مانند).
تنوع بی مهرگان برای هر کسی که تلاش می کند این گروه از جانوران را بشناسد می تواند خسته کننده باشد. اما با جست و جو در اختلافات بی مهرگان با هم در زمینه های ساده، دانشمندان توانسته اند این گروه بزرگ از جانوران را به زیر گروه هایی تقسیم و به شکل قابل فهم تری طبقه بندی و توصیف کنند. به عنوان مثال می توان به مفهوم طرح پایه ای یا نقشه بدنی (bauplan) اشاره کرد که هر گروه از بی مهرگان را بر اساس ویژگی های قابل مشاهده ساده به هم می پیوندد. به عنوان نمونه ای در این زمینه می توان به بندپایان اشاره کرد. بندپایان به داشتن بدن های بندبند و زائده های درز دار بین آنها شناخته می شوند. خارپوستان به خاطر تقارن پنج شعاعی خود شناخته شده اند (تقارن پنج شعاعی نوعی تقارن است که اجزای بدن در طول 5 شعاع تقارن مرتب شده اند.) کیسه تنان به خاطر تقارن شعاعی خود (قطعات مختلف به طور متقارن حول یک نقطه مرکزی مرتب شده اند) و شاخک هایی که دور دهانشان را محاصره کرده اند شناخته می شوند.
از آن جایی که بی مهرگان خیلی متنوعند، بحث درباره ویژگی های کلی مشترک بین همه بی مهرگان تقریباً غیر ممکن است و ارزشی ندارد. تنها صفتی که بی مهرگان را به هم پیوند می دهد نداشتن ستون مهرها یا ستون فقرات است. اما این ویژگی مشترک بینش مفید اندکی درباره زیست شناسی بی مهرگان برای ما فراهم می کند. گروه بندی جانوران بر اساس این است که آیا ستون فقرات دارند یا ندارند. در حالی که این تقسیم بندی کلی مانند این است که جانوران را به دو دسته جانورانی که می توانند پرواز کنند (مانند بیشتر حشرات، پرندگان و خفاش ها) و آنهایی که نمی توانند پرواز کنند (مانند دم پایان یا فنردمان(springtails) ، خزندگان، دوزیستان، ماهی ها و پستانداران به غیر از خفاش ها) تقسیم بندی کنیم و تفاوت ها را هم بر اساس آن طراحی کنیم.
در رابطه با بی مهرگان مفیدتر آن است که ویژگی های گروه های اصلی آنها مانند بندپایان، کیسه تنان، خارپوستان، نرم تنان و مانند آنها را یاد بگیریم. در این سطح از طبقه بندی، بیشتر می توان درباره مطابقت ها و اشتراکات آنها، آناتومی و تاریخچه تکاملیشان سخن گفت تا این که همیشه از همه بی مهرگان به عنوان یک گروه بزرگ صحبت کرد. به این ترتیب نکته های اصلی ای که درباره بی مهرگان می توان گفت این است که آنها فاقد ستون مهره ها و اسکلت استخوانی هستند، شمار و تنوع زیادی دارند و برای درک عمیق تر بی مهرگان، بهتر است گروه های مختلف بی مهرگان را به صورت جداگانه بررسی کنیم.
طبقه بندی
بی مهرگان براساس سلسله مراتب زیر طبقه بندی شده اند:
جانوران<بی مهرگان
نکته
اصطلاح بی مهرگان به طیف وسیعی از گروه های جانوری اطلاق می شود که یک ویژگی مشترک دارند و آن فقدان ستون فقرات و اسکلت استخوانی است. به عبارت ساده تر بی مهرگان شامل همه گونه های جانوری می شوند که مهره دار نیستند.
مطالب مرتبط:
گروه های جانوران
منبع: http://animals.about.com/od/invertebrates/p/invertebrates.htm