محمدرضا کریمی
دستگاه گوارش لوله پر پیچ و خمی است که از دهان شروع شده و به مقعد ختم می شود. مواد غذایی در هر یک از قسمت های این دستگاه تحت تأثیر عوامل فیزیکی و شیمیایی قرار می گیرند تا هضم شوند (یعنی به مواد قابل جذب برای بدن تبدیل شوند) و بعد مواد هضم شده در داخل دستگاه گوارش جذب می شوند تا بعداً به مصرف سلول های بدن برسند. مواد غیر قابل جذب نیز از طریق دستگاه گوارش دفع می شوند. قسمت های مختلف دستگاه گوارش شامل: دهان، حلق، مری، معده، روده کوچک (روده باریک)، روده بزرگ (کولون)، روده مستقیم (رکتوم)، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده (پانکراس) هستند.
دهان
سطح داخلی دهان از مخاط پوشیده شده است. غدد بزاقی داخل دهان، ترشحات خود را به دهان می ریزند و به هضم غذا کمک می کنند.
دندان ها قسمتی از دستگاه جونده را تشکیل داده و در حفره دهان قرار گرفته اند.
زبان
زبان عضوی ماهیچه ای است. زبان از 17 عضله تشکیل شده که در جهات مختلف قرار گرفته اند و به همین جهت زبان می تواند به هر شکلی درآید و به هر طرفی حرکت کند.
وظایف زبان
زبان غذا را بین دندان ها می راند و لقمه را به طرف حلق و مری حرکت می دهد. زبان در حرف زندن هم نقش دارد و بالأخره زبان عضو چشیدن است. مزه تلخی در جلوی زبان، مزه های شوری و ترشی در دو طرف زبان و مزه شیرینی در عقب زبان حس می شوند. حس زبان بسیار دقیق است. مخاط زبان می تواند ریگ بسیار کوچکی را در غذا و یا تیغ بسیار خردی را در گوشت ماهی لمس کند.
غدد بزاقی
غدد بزاقی شامل دو غده بناگوشی (پاروئید)، دو غده زیر فکی و دو غده زیر زبانی است. غده بناگوشی بزرگ تر از سایر غدد است و جلوی گوش و در بین عضلات صورت قرار گرفته است. ترشحات غدد بناگوشی از طریق مجرای غده بناگوشی در مقابل دندان دوم آسیاب بزرگ فک به داخل دهان می ریزد. مجاری غدد زیر فکی و زیر زبانی در زیر زبان باز می شوند.
کام
کام سقف خود دهان را تشکیل می دهد و دارای یک قسمت استخوانی و یک قسمت نرم است. قسمت نرم در قسمت عقب قرار گرفته و وسط آن زبان کوچک وجود دارد.
حلق
حلق به دنبال دهان قرار گرفته. حلق مانند یک راه عبور برای انتقال غذا از دهان به مری است.
مری
مری لوله ای است عضلانی به طول 25 سانتی متر و قطر 1.5 سانتی متر که از حلق شروع شده و به معده ختم می شود. دیواره مری از دو لایه عضلانی درست شده. لایه خارجی دارای رشته های عضلانی طولی است و لایه داخلی آن دارای رشته های عضلانی حلقوی است. دیواره مری قابل گشاد شدن است. انقباض عضلات مری باعث ایجاد حرکات دودی شکل در مری می شود که لقمه غذا را از حلق به معده می رساند. عضله دریچه پایین مری مانع از بازگشت مجدد غذا از معده به مری می شود.
معده کیسه ای است عضلانی که سطح داخلی آن به وسیله مخاط پوشیده شده. عضلات دیواره معده از سه لایه عضلانی طولی، حلقوی و مایل تشکیل شده است. عضلات معده باعث حرکت آن می شوند. معده از بالا به مری و از پایین به روده باریک می رسد. به علت وجود شیره معده و حرکات معده، غذا در داخل معده هضم می شود.
مخاط معده فرورفتگی ها و برجستگی های کوچکی دارد که در عمق فرورفتگی ها غدد کوچکی قرار گرفته اند که شیره معده را ترشح می کنند. ظرفیت معده یک تا یک و نیم لیتر است.
بعد از این که غذا به ماده قابل جذب تبدیل شد، از معده وارد روده باریک می شود.
روده کوچک (روده باریک)
روده باریک حدود هفت متر طول دارد. جدار روده در داخل توسط مخاط پوشیده شده و دارای چین های حلقه ای شکل است. تمامی سطح مخاط روده با برجستگی های ریزی پوشیده شده که جذب مواد غذایی را امکان پذیر می سازد. مواد غذایی هضم شده و مورد نیاز بدن از روده باریک جذب شده و از طریق خون به قسمت های مختلف بدن می رسد تا غذای کافی برای کارکرد مناسب اعضای بدن را فراهم کند.
روده بزرگ (کولون)
طول روده بزرگ حدود یک و نیم متر است. روده بزرگ دور تا دور شکم را فراگرفته و روده باریک در وسط آن قرار دارد. روده بزرگ از سه قسمت به نام کولون صعودی، کولون عرضی و کولون نزولی تشکیل شده. کولون صعودی به دنبال روده کوچک است ودر طرف راست شکم به سمت بالا می آید. کولون نزولی در طرف چپ شکم به سمت پایین می آید. بین کولون صعودی و کولون نزولی، کولون عرضی قرار گرفته است. وظیفه کولون بزرگ جذب آب و دفع مواد غیرقابل جذب است.
روده مستقیم (رکتوم)
قسمت انتهایی روده بزرگ است که طول آن 12 تا 15 سانتی متر است. روده مستقیم در انتها به مقعد ختم می شود. مواد دفعی از طریق مقعد دفع می شود.
منبع عکس: http://www.medicalook.com/systems_images/Tongue.jpg
