محمدرضا کریمی
در بیش از 200 میلیون سال پیش، تقریباً همه خشکی های زمین در قالب قاره ای به نام پانگه آ گرد آمده بودند. پانگه آ قاره ای بود که سیاره ما از آن زمان تاکنون مشابه آن را به خود ندیده است. قاره پانگه آ فضای زیادی برای جولان جانوران داشت و آنها می توانستند آزادانه در این خشکی یکپارچه و بزرگ پرسه بزنند. در این میان تنها چند مانع جغرافیایی نظیر کوه ها یا قله های برفی وجود داشت. با این حال جانوران خود را در مناطق خاصی محدود کرده بودند.
در رابطه با مکان زندگی موجودات زنده دو محدودیت اصلی وجود دارد که عبارتند از جغرافیا و آب و هوا.
فراوانی بارندگی در امتداد عرض های جغرافیایی بر جایی که جانوران زندگی می کردند به طورمستقیم اثر می گذاشته. به عنوان مثال در منطقه استوایی، جایی که مشخصاً پستانداری به نام تراورسودونت سیندونت در آن زندگی می کرد، باران های موسمی دو بار در سال می بارید. اما در نقاط شمالی تر پانگه آ یعنی مناطق معتدلی که در آن خزندگان و از جمله به عنوان نمونه پروکولوفونیدز حاکم بودند باران های بزرگ تنها یک بار در سال می بارید. به این ترتیب نتیجه گیری می شود که تفاوت در بارش محدوده پستانداران را از خزندگان جدا می کرده است.
در این میان تفاوت های فیزیولوژیکی هم اهمیت دارد. یک تفاوت مهم فیزیولوژیکی بین خزندگان و پستانداران نحوه دفع آنها است. از آن جایی که پستانداران در هنگام دفع آب از دست می دهند در نتیجه به جایگزین کردن آب از دست رفته نیاز دارند. درحالی که خزندگان (و پرندگان) مواد زاید بدنشان را به صورت اسید اوریک به شکل جامد یا نیمه جامد دفع می کنند که حاوی آب بسیار کمی است. به این ترتیب از آن جایی که پستانداران به آب بیشتری نیاز دارند بنابراین تصمیم می گیرند که در جاهای پرآب تر زندگی کنند.
در قاره پانگه آ، پستانداران به منطقه غنی از آب نیاز داشتند. بنابراین در دسترس بودن آب نقش تعیین کننده ای در انتخاب محل زندگیشان ایفا می کرد. جالب این جا است که چگونگی معامله بدن با مواد زاید می تواند حرکت و جابجایی یک گروه کامل از جانوران را محدود کند.
در مناطقی که میزان آب محدود بود، خزندگان در میدان رقابت با پستانداران از مزیتی برخوردار بودند و خزندگان به این دلیل به مناطق استوایی مهاجرت نمی کردند که کنج مناسبی برای زندگی یافته بودند.
براساس نمونه های جمع آوری شده از دریاچه ها و آبگیرهای باستانی در محدوده ای که از گرجستان امروزی تا نوا اسکوشیا در کانادای امروزی یک رکورد آب و هوایی برای قاره پانگه آ در اواخر دوره تریاسیک، از 234 تا 209 میلیون سال پیش، ثبت شده است. پانگه آ در این زمان یک گلخانه بود. دما در تابستان حدود 20 درجه سانتیگراد گرم تر از حالا می شد و میزان دی اکسید کربن جو پنج تا 20 برابر بیشتر از امروز بود. با این حال تفاوت هایی در ویژگی های منطقه ای از جمله در مقادیر بارش وجود داشت.
اختلاف بارش به موقعیت مداری زمین با خورشید ربط دارد. این امر همراه با چرخه های میلانکویچ Milankovitch بر این که چه مقدار نور خورشید یا انرژی به نقاط مختلف کره زمین می رسد تأثیر می گذارد. در اواخر تریاسیک، مناطق استوایی نور خورشید بیشتری دریافت می کردند، در نتیجه انرژی بیشتری برای تولید بارش بیشتر و مکرر داشتند. عرض های جغرافیایی بالاتر، با تابش نور کمتر، باران کمتری را تجربه می کردند. پستانداران هم در مناطقی که بارش کمتر بود تحت فشار قرار می گرفتند.
شواهد نشان می دهد تغییرات آب و هوایی در مدت بیش از 100 سال گذشته، توزیع گونه های پستانداران را دستخوش تغییر کرده.
منبع: http://www.sciencedaily.com/releases/2011/05/110512150823.html