خواست های نامحدود در مواجهه با منابع محدود، ما را در وضعیتی قرار می دهد که باید مدام انتخاب کنیم کدام یک از خواست هایمان را برآورده کنیم. هنگامی که انتخاب هایی انجام می گیرد افراد متحمل هزینه ای می شوند.
اگر شما تصمیم بگیرید که به جای یک فیلم یک بازی ویدئویی بخرید متحمل هزینه فرصت می شوید. اقتصاددانان هزینه فرصت را فرصتی با بالاترین ارزش توصیف می کنند زمانی که شما انتخابی انجام می دهید. بنابراین هزینه فرصت خرید بازی ویدیویی این است که نمی توانید فیلم خریداری کنید.
هزینه فرصت، فرصت از دست رفته است. هزینه فرصت خرج کردن پول، فرصت از دست رفته برای پس انداز پول است. در سطح اجتماعی هزینه فرصت استفاده از زمین به عنوان جای پارک، زمینی است که دیگر برای ساخت خانه استفاده نمی شود. هزینه فرصت درآمدهای مالیاتی که در بخش بهداشت و درمان صرف می شود فرصت از دست رفته برای خرج پول در آموزش و پرورش است. به این ترتیب هزینه فرصت، فرصت بسیار ارزشمندی است که کنار گذاشته شده.
در این مثال مفهوم هزینه فرصت بهتر آشکار می شود:
هر صبح وقتی که زنگ ساعتتان به صدا درمی آید شماری از گزینه ها مقابلتان قرار می گیرد. با فرض این که اولین انتخابتان این بوده که از رختخواب خارج شوید، می توانید این انتخاب ها را انجام دهید:
رفتن به مدرسه یا دانشگاه
تماشای تلویزیون
رفتن به مرکز خرید
حالا هزینه فرصت رفتن به مدرسه یا دانشگاه چیست؟ آیا هم تماشای تلویزیون و هم رفتن به بازار است؟ نه. به دلیل مشکل کمیابی اگر به مدرسه یا دانشگاه نروید تنها می توانید یکی از انتخاب های ذکر شده را انجام دهید. به عبارتی شما تنها فرصت دارید که یکی از آنها را انجام دهید یا بیشتر احتمال دارد که یکی را انجام دهید. بنابراین اگر فعالیتی که بیشترین ارزش را دارد انتخاب کنید که همان رفتن به مدرسه است هزینه فرصت شما یکی از چیزهایی است که بالاترین ارزش را بر روی آن می گذارید که می تواند تماشای تلویزیون باشد.
هیچ ناهار رایگانی وجود ندارد
میلتون فریدمن برنده جایزه نوبل می گفت:«چیزی به عنوان ناهار رایگان وجود ندارد .» تصور کنید پیتزافروشی همسایه در موقع ناهار پیتزا و نوشابه را صفر تومان می فروشد. پس چرا این ناهار مفت به حساب نمی آید؟ دلیلش این است که ممکن است این پیتزا و نوشابه هزینه پولی نداشته باشد، اما درواقع هر موقعیتی که شما را وادارد تا یک انتخاب را انجام دهید نتیجه اش یک هزینه فرصت است. یا شما ممکن است چند ساعت از شب را صرف توییت کردن و پیغام گذاشتن برای دوستانتان کنید و هیچ پولی بابت این کار ندهید. به این ترتیب ممکن است فکر کنید که توییت کردن رایگان است، اما واقعیت این است که این کار هم هزینه ای دارد. به این فکر کنید که با وقت گذاشتن پای توییت کردن چه فرصتی را از دست می دهید؟
میلتون فریدمن در سخن معروفش به ما یادآوری می کند به دلیل مسئله کمیابی ما باید انتخاب کنیم و انتخاب به این معنی است که هزینه فرصت وجود دارد. بنابراین دلیل این که هیچ ناهار رایگانی وجود ندارد این است که انتخاب شما در خوردن پیتزا در همسایگی تان به این معنی است که در حال از دست دادن فرصت ناهار خوردن در جاهای دیگر هستید. یا اگر شب را در خانه پای رایانه صرف توییت کردن و گذاشتن پیام می کنید به این معنی است که وقتتان را با دوستانتان در تماشای فوتبال صرف نمی کنید. سه مفهوم کمیابی، انتخاب و هزینه فرصت به تشکیل پایه و اساس تفکر و استدلال اقتصادی کمک می کند.