حمیده احمدیان راد
دور همه سیارات به جز تیر (عطارد) و ناهید (زهره)، ماه می گردد. سیاره های داخلی تر تعداد کمی ماه دارند. زمین یک ماه دارد و مریخ دو ماه کوچک دارد. در عوض سیاره های خارجی تر خیلی بزرگ مثل منظومه های شمسی کوچکی هستند. چون تعداد زیادی ماه دارند که دور آنها می گردند.
مشتری 25 ماه دارد که دست کم شش مایل یا ده کیلومتر قطر دارند و دارای تعداد زیادی ماه های کوچک تر است. چهار تا از ماه های بزرگ تر مشتری به ماه های گالیله مشهورند. چون گالیله ستاره شناس مشهور ایتالیایی آنها را در سال 1610 میلادی با یکی از اولین تلسکوپ ها کشف کرد. بزرگ ترین ماه گالیله بزرگ ترین ماه منظومه شمسی هم هست و گانیمد (Ganymede) نامیده می شود. این ماه حتی از شبه سیاره پلوتون و سیاره تیر هم بزرگ تر است. زحل 25 ماه دارد که دست کم شش مایل یا ده کیلومتر قطر دارند و تعدادی ماه های کوچک تر هم دارد. بزرگ ترین ماه زحل تیتان (Titan) جوی ضخیم تر از جو زمین دارد و قطرش از پلوتون و تیر هم بزرگ تر است. اورانوس 21 ماه دارد. تعداد ماه های نپتون 11 تا است. دانشمندان حدس می زنند که سیاره های خیلی بزرگ شاید ماه های ریز خیلی بیشتری داشته باشند که هنوز کشف نشده اند. پلوتون اصلاً ماه ندارد.
ماه زمین
ماه تنها ماهواره طبیعی زمین است. با این که ماه درخشان ترین جسم در تاریکی شب است، مثل زمین و بقیه سیاره ها از خود نور ندارد و نور خورشید را باز می تاباند. ماه یک کره سرد و خشک است که سطحش ازسنگ و گرد و خاک پوشیده شده. ماه جو ندارد. تا به حال بیش از 70 فضاپیما به ماه فرستاده شده و 12 فضانورد به سطح ماه قدم گذاشته اند و 320 کیلوگرم از سنگ و خاک ماه را به زمین آورده اند.
سطح ماه تاریک و روشن است. مناطق روشن سرمین های مرتفع هستند. مناطق تاریک، مکان هایی هستند که میلیاردها سال قبل، زمانی که آتشفشان ها فوران می کردند، گدازه در آنها جریان داشته. سپس گدازه منجمد شده و سنگ های صافی را تشکیل داده
مأموریت های اخیر فضایی نشان داده که ممکن است در قطب های ماه مقداری یخ وجود داشته باشد. درسال 1998 وجود مقداری یخ آب در هر دو قطب گزارش شد. برخورد ستاره های دنباله دار با ماه، آب را به ماه منتقل کرده است و مقداری از این آب ها به مناطق خیلی سرد و بسیار تاریک قطب ها رفته اند.
فاصله زمین تا ماه با اشعه لیزری که از زمین فرستاده شد، با احتمال خطای پنج سانتی متر اندازه گیری شد
دانشمندان عقیده دارند که حرکت ماه به دور زمین باعث شده در طی میلیاردها سال زمین ثبات آب وهوایی خیلی بیشتری پیدا کند و همین ممکن است بر رشد و توسعه زندگی بر روی زمین اثر گذاشته باشد.
یکی از نمونه های تأثیر ماه برآب وهوای زمین جزر و مد است.
همیشه یک طرف ماه رو به زمین است. چون ماه تقریباً در همان مدتی که یک بار به دور زمین می گردد یک بار هم دور محورش می چرخد. طرف دیگر ماه برای اولین بار در سال 1959 مشاهده شد. در این سال فضاپیمای "لونا"ی اتحاد شوروی سابق به دور ماه گشت و از آن عکسبرداری کرد. نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در فضاپیمای "آپولو 11" ناسا که مایکل کالینز هم در آن بود، اولین انسان هایی بودند که در سال 1969 به ماه قدم گذاشتند.
اگر ما روی ماه بایستیم آسمان را همیشه، حتی در طول روز، تاریک می بینیم. همین طور در هر جای ماه که بایستیم -البته از جایی که بتوانیم زمین را ببینیم- زمین را همیشه ثابت در یک نقطه در آسمان می بینیم. چرخش زمین فقط قاره های مختلف را به انسانی که روی ماه است نشان می دهد.