سرود "ای ایران" چگونه ساخته شد؟

ای ایران ای مرز پرگُهر		ای خاکت سرچشمهٔ هنر
دور از تو اندیشهٔ بَدان		پاینده مانی تو جاودان
ای دشمن ار تو سنگ خاره ای من آهنم		جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام		دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما		پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت درّ و گوهر است		خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کِی برون کنم		بَرگو بی مهرِ تو چون کنم
تا گردش جهان و دور آسمان به‌پاست		نورِ ایزدی همیشه رهنمای ماست
مهر تو چون، شد پیشه‌ام		دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما		پاینده باد خاک ایران ما
ایران ای خرّم بهشت من		روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پیکرم		جز مهرت در دل نپرورم
از آب و خاک و مهرِ تو سرشته شد گِلم		مهر اگر برون رود تهی شود دلم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام		دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو کِی ارزشی دارد این جان ما		پاینده باد خاک ایران ما

در هنگام جنگ جهانی دوم که از سال 1939 شروع شد و تا سال 1945 ادامه پیدا کرد،‌ ایران خودش را بی طرف اعلام کرد. اما به بی طرفی ایران احترام گذاشته نشد و کشورمان ایران را سربازان شوروی سابق و انگلیس اشغال کردند. دولت ایران قدرتش را از دست داد و کشورمان را بیگانگان در دست گرفتند. معلوم است که در این شرایط در مردم وطن دوست ایران شور میهن پرستی به وجود می آید.

یکی از کسانی که از این وضعیت به شدت ناراحت بود حسین گل گلاب، استاد دانشگاه تهران بود. وی در در سال 1323 شعر میهن پرستانه ای به نام “ای ایران را می سراید که از مشهورترین سرودهای ملی گرایانه ایران است.

درباره این که گل گلاب این شعر را چگونه گفته داستان های زیادی وجود دارد. داستانی وجود دارد که براساس آن در شهریور ۱۳۲۳ ،که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین، تهران را اشغال کرده بودند،حسین گل گلاب می بیند که یک سرباز انگلیسی در حال کتک زدن و فحش دادن به یک بقال ایرانی است. حتی سرباز انگلیسی به یک افسر نظامی ایرانی هم که وارد ماجرا می شود، سیلی محکمی می زند. گل گلاب، پس از دیدن این صحنه، با چشمان اشک آلود به دیدن روح الله خالقی که موسیقی دان مشهوری بوده می رود و ماجرا را تعریف می کند و می گوید: «کار ما به اینجا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی می زند؟»

روح ا… خالقی به او می گوید:”ناراحتی تأثیری ندارد بیا کاری کنیم و سرودی بسازیم”.

همان جا گل گلاب شروع به زمزمه شعری می کند و وقتی آن را کامل می کند خالقی موسیقی اش رامی سازد. بنان خواننده مشهور آن زمان نیز آن را می خواند. ظرف یک هفته، تصنیف ای ایران با یک ارکستر بزرگ ساخته می شود.

داستان دیگر از قول خود گل گلاب نقل شده که وی گفته است:”در سال 1323 خورشیدی هنگامی که با مرحوم روح الله خالقی در خانه نشسته بودیم، صدای پای سربازان اشغالگر روس و انگلیس که در کوچه های تهران راه می رفتند، رعشه بر اندام هر میهن پرستی می انداخت. تحت تاثیر قرار گرفتم و این سرود (ای ایران) را ساختم و استاد خالقی هم آهنگ آن را تنظیم کرد که با همه مخالفت ها بر دل و جان مردم نشست.

ویژگی شعر “ای ایران” این است که تمام واژه های آن به زبان فارسی است و واژه های بیگانه به آن راه نیافته است. سرود “ای ایران” در فضایی حماسی هم ساخته شده است. گفته می شود که ملودی اصلی و پایه ای این شعر از برخی نغمه های موسیقی بختیاری که فضایی حماسی داشته گرفته شده است.