حمیده احمدیان راد
در طول تاریخ موضوع آب همواره مسئله ای حیاتی برای سرزمین ایران به شمار می رفته است. حتی از زمان های ماقبل تاریخ هم ساکنان سرزمین ما ناچار بودند با وسایل مصنوعی زمین ها را آبیاری کنند.
در دوره هخامنشیان شبکه وسیعی از قنات (کاریز) وجود داشت. امروزه هم در بعضی از مناطق، آبی که در پای کوه ها و در عمق چندین ده متر وجود دارد را به کمک این قنات ها به مناطقی با فاصله 30 تا 40 کیلومتری منتقل می کنند. از برکت آب همین قنات ها و باران هایی که در کناره های داخلی رشته کوه های زاگرس و البرز می بارد زمین های زراعی و واحه های آبادی در ایران ایجاد شده است.
شکل و پراکندگی بارش ها در ایران
بیش از نیمی از سرزمین ایران غیرقابل کشت است و فقط 10 درصد کشور نیز بارندگی کافی به منظور انجام کشاورزی دریافت می کند که بیشتر آن نیز در غرب ایران قرار دارد.
ماه های بارانی در ایران بین مهر و اسفند است و برای بقیه سال زمین ها خشک باقی می ماند. تغییرات فصلی بسیار زیاد در زمینه بارش، تأثیرش را در جریان رودها نشان می دهد. میزان آبی که رود کارون و رودهای دیگری که از استان خوزستان می گذرند در طول دور های حداکثری جریان آب حمل می کنند، ده برابر مقدار آبی است که در دوره های خشکی حمل می کنند. چندین طرح سدسازی به وسیله دولت در این رودخانه ها انجام شده.
در مکان های متعددی در ایران هیچ بارشی وجود ندارد تا این که طوفان های ناگهانی با باران های سنگین همراه می شود و تقریباً کل بارش های سال در چند روز در این مناطق انجام می گیرد. این بارش ها اغلب باعث ایجاد سیل و آسیب های محلی می شود، بارش این حجم بارندگی به قدری سریع صورت می گیرد که نمی توان آن را برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار داد.
در ایران مشکل کمبود آب با توزیع نابرابر آب همراه است. در نزدیکی دریای خزر، میانگین بارندگی حدود 128 سانتی متر در سال است، این درحالی است که در فلات مرکزی و در زمین های کم ارتفاع واقع در جنوب آن به ندرت بیش از 10 تا 12 سانتی متر بارش در سال صورت می گیرد. این میزان بارندگی خیلی کم تر از بارش 26-31 سانتی متر است که معمولاً برای کشت دیم مورد نیاز است.