محمدرضا کریمی
دانشمندان گنجینه عظیم و متنوعی از حیات را در اعماق عمیق ترین گودال جهان و غارهای لبریز از آب آن پیدا کرده اند. این گودال به حدی عمیق است که حتی نور خورشید به بخش های پایینی آن نمی رسد. کشف موجودات زنده در اعماق گودال زاکوتان واقع در شمال شرقی مکزیک، توانایی توسعه حیات حتی در صعب ترین شرایط آب و هوایی را اثبات می کند. تحقیقی که برای کشف حیات در این گودال انجام شده، می تواند به پژوهش ها درباره امکان وجود حیات در سایر نقاط منظومه شمسی، ازجمله یکی از ماه های سیاره مشتری به نام اروپا، کمک کند.
کشف حیات در این گودال عمیق به واسطه روبات خودکار غواصی به نام DEPTHX میسر شده. این روبات گنجینه متنوعی از زندگی میکروبی را در بخش های عمیق زاکوتان و در نقاطی که نور خورشید نمی تواند به آنها برسد پیدا کرده است.
دانشمندان می گویند که این کشف مهر تأیید دیگری بر انعطاف پذیری حیات و توانایی توسعه آن در آب و هواهای صعب کره زمین و احتمالاً سیارات دیگر است.
روبات DEPTHX که در اعماق 900 پایی یا 275 متری گودال زاکوتان غوطه ور شده بود، نمونه هایی از آب و میکروب ها را در امتداد این گودال سنگ آهکی جمع آوری کرده است. روش کار این روبات به این ترتیب بوده که برای جمع آوری نمونه ها آب را مکیده و آن را در کیف های پلاستیکی محکمی ذخیره کرده است. همچنین بازوی روباتیش را به داخل دیوار گودال فرو کرده تا نمونه های ماده جامد آن را جمع آوری کند. با بازگشت DEPTHX به سطح زمین، محققان نمونه های جمع آوری شده به وسیله این روبات را گرفته به آزمایشگاه بردند تا تجزیه و تحلیل های دی ان ای را بر روی آنها انجام دهند و تعیین کنند که چه نوع حیاتی در گودال وجود دارد.
محققان از غنای زندگی در این گودال شگفت زده هستند. حیات در این گودال شامل قریب به 75 تا 80 درصد زندگی میکروبی شناخته شده بر روی زمین و چند گونه ناشناخته دیگر از میکروب ها است. محققان درمیان نمونه های جمع آوری شده، توانسته اند بیش از 100 نوع میکروب شامل سه فیلا باکتری که قبلاً هرگز کشف نشده بود را شناسایی کنند. در تقسیم بندی موجودات زنده فیلا در پایین شاه و بالای طبقه قرار دارد. همچنین دانشمندان داده هایی که به وسیله این روبات جمع آوری شده بود را مورد استفاده قرار دادند تا نقشه های سه بعدی ای با وضوح بالا از این سوراخ زیرزمینی تهیه کنند. تاکنون بشر نتوانسته بود که به چنین اعماقی دست یابد.
طول گودال زاکوتان حدود 344 پا (105 متر) است و با آبی که دمای آن در تمام طول سال حدود 86 درجه فارنهایت یا 30 درجه سلسیوس است، پر شده. این آب حاوی ترکیبات سولفوریک است که از سوی موجودات زنده ای که در داخلش هستند، عنوان منبع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.
گودال زاکوتان یک ستون عمودی است که مستقیم به داخل زمین راه یافته است. تا زمان انجام تحقیق دانشمندان عمق گودال را نمی دانستند. حالا براساس نقشه ای که روبات DEPTHX از گودال ال زاکوتان تهیه کرده مشخص شده که عمق آن 318 متر است.
تصور می شود که گودال ها براثر انحلال شیمیایی صخره های کربناتی تشکیل شده باشند و فضای خالی آنها با هوا یا آب پر شده باشد.
دانشمندان میکروب ها را هم در آب و هم در پوسته ضخیمی که دیواره گودال را می پوشاند پیدا کردند. بعد از عمق مشخصی، نور خورشید دیگر نمی تواند در آب نفوذ کند. بنابراین موجودات زنده به جای گرفتن انرژی از نور، سوختشان را از سولفید هیدروژن موجود در اطرافشان و ترکیبات غنی از انرژی دیگر تأمین می کنند. به جای فتوسنتز، آنها با کشیدن کربن سنگ آهک فرایند شیموسنتز را انجام می دهند. در حقیقت دانشمندان متوجه شده اند که در این حوزه زیرسطحی زندگی پرتکاپو جریان دارد.
این تحقیق مشخص کرده که ما هنوز درباره میزان گستردگی و تنوع حیات همه چیز را نمی دانیم.