آیا شخصیت ایرانی کارآفرین است؟

سطح نیاز به موقعیت بالا که در داستان های کودکان به آن پرداخته شده, با نرخ رشد سریع تر اقتصادی به هم بستگی دارد

در تحقیق صورت گرفته به وسیله چلبی تحت عنوان “بررسی تجربی نظام شخصیت درایران” که از سال 1375 تا 1378 ادامه یافت, محقق با بررسی نمونه هایی درحدود 2021 نفر از چند شهر کشور به هفت نوع عمومی شخصیت با درصد فراوانی های مختلف رسید که از آن میان بیشترین درصد متعلق به شخصیت متوسط بوده (27.3) و درصد شخصیت فعال 4.4 درصد بوده است. کسانی که دارای شخصیت فعالند, اغلب آمادگی روبرو شدن, تطابق, سازگاری و همنوایی با محیط های متنوع و جدید را دارند. این دسته از افراد به طور کلی طالب موفقیت در امور مختلف زندگی هستند و در همان حال مایلند روی محیط خود کنترل ابزاری و نظارت داشته باشند. شخصیت متوسط هم دارای تمایلی به فعال شدن در محیط به صورت ابزاری منتها در حد متوسط دارد. این شخص معاشرت پذیر بوده و به خانواده, دوستان وجامعه خود علاقه مند, پای بند و امیدوار است. این شخصیت تمایل دارد در روابط اجتماعی آسان گیر و بردبار باشد. به علاوه, در خود احساس آرامش می کند و در مواجهه با مشکلات معمولاً سردرگم نمی شود. شخصیت آرام -اجتماعی نیز همین ویژگی ها را دارا است. این شخصیت 3.1 درصد شخصیت ها را تشکیل می دهد.

از جمله بررسی هایی که به ابعادی از شخصیت ایرانی پرداخته اند, مطالعه مک کله لند با عنوان “منش ملی و رشد اقتصادی در ایران و ترکیه” در سال 1963 است. فرضیه وی ارتباط نیاز به موفقیت زیاد و رشد اقتصادی سریع تر بود. این فرضیه ملهم از مطالعه افرادی است که الگوهای تفکرشان در داستان های تخیلی انعکاس پیدا کرده است. وی 21 داستان از مجموعه داستان های کتاب های درسی 23 کشور را  درسال 1920 و 40 کشور را در حدود 1950 بررسی کرد. ایران و ترکیه به این دلیل برای مطالعه موردی – مقایسه ای انتخاب شدند که در زمینه مشخصات پیشینه ای مشابه بودند, اما میزان رشد اقتصادی شان متفاوت بوده است. پرسش این بود که چرا ترکیه با وجود این که درسال 1920 شرایط مشابهی با ایران داشته, به رشد سریع تری دست یافته است. در حالی که هر دو کشور از کشورهای بزرگ خاورمیانه و از نظر اعتقادات, منابع طبیعی و انرژی تقریباً یکسان هستند اما درسال 1950 ترکیه در زمینه های اقتصادی – تولید نیروی برق, تولید ناخالص ملی, مصرف فولاد و احداث جاده – از ایران پیش افتاد.

در مجموع می توان نتیجه گیری کرد که سطح نیاز به موقعیت بالا که در داستان های کودکان به آن پرداخته شده, با نرخ رشد سریع تر اقتصادی به هم بستگی دارد. بنابراین, نیاز به موفقیت به طور کیفی در ترکیه بیش از ایران است. امتیاز نیاز به موفقیت در داستان های کودکان ترکیه خیلی بالا و بالاترین امتیاز در میان 40 کشور بود. درحالی که درمورد داستان های کودکان ایران خیلی پایین و در حقیقت در پایین ترین چارک امتیازات 40 کشور قرار داشت. داستان های کودکان ایران در مقایسه با ترکیه مؤید الگوهای تمامیت خواه و نیاز به پیوندهای اجتماعی پایین و نیاز به قدرت بالا است.

در پاسخ به این پرسش که چرا سطح نیاز به موفقیت درایران پایین است, مک کله لند به وضعیت خانواده و اقتدار پدر اشاره می کند. بعضی ازتحقیقات نشان می دهند که پدران مقتدر به این امر گرایش دارند که پسران خود را با نیاز به موفقیت کم تربیت کنند. با این نوع تربیت پسران یاد نمی گیرند اهدافی برای خود تعیین و راههای دست یابی به آنها را پیدا کنند.

حال به مطالعه ای که در مدارس ابتدایی منطقه 6 تهران صورت گرفت و در آن از روش پرسش نامه (تکمیل شده توسط والدین) استفاده شد اشاره می کنیم. تمامی فرضیه های این مطالعه تأیید شد که نتایج آن از این قرار می باشد:

1-رابطه جنسیت و شخصیت اجتماعی. این تحقیق نشان داد که دختران از شخصیت پیشرفته تری برخوردار بودند. این امر شاید به دلیل مراقبت و حساسیت خانواده ها در تربیت دختران و شرایط اجتماعی مناسب و انگیزه های بیشتر دختران برای مشارکت و حضور فعال در جامعه باشد.

2-رابطه مثبت شخصیت اجتماعی با میزان تحصیلات پدر.

3-رابطه مثبت شخصیت اجتماعی با میزان تحصیلات مادر.

4-افزایش شخصیت اجتماعی با افزایش پایگاه شغلی پدران.

5-رابطه مثبت خواندن کتاب قصه برای فرزندان در منزل توسط والدین و متغیر شخصیت اجتماعی.

6-رابطه مثبت تقسیم کار در امور خانوادگی و شخصیت اجتماعی.

[نقش خانواده درتکوین شخصیت اجتماعی دانش آموزان – نامه پژوهش فرهنگی , شماره 6]

در جامعه ما علی رغم وجود عناصر مثبت در فرهنگ آرمانی دینی که در آن به کار ارزش بسیار داده می شود و تأکید بر ارزش اکتسابی به جای انتسابی, ارزش هایی درجامعه غلبه دارد که اخلاق کار و به تبع آن کارآفرینی را تضعیف می کند. از سوی دیگر نیز در فرهنگ عمومی و اعتقادات دینی با وجود باورهایی همچون بی اعتنایی به مال دنیا, زشت شمردن انگیزه های مادی, تقبیح رفتار سودطلبانه, تأکید بر بی وفایی دنیا و کفایت حداقل معیشت نمی توان انتظار کار و تلاش فوق العاده همچون کشورهای پیشرفته داشت.

[کارآفرینی – مهندس علی شاه حسینی – صفحات 112 و113 ]

البته در فرهنگ ایرانی در گذشته اهمیت بسیاری به کار داده می شد و فقر نیز به عنوان امری مذموم شناخته می شد. اما با آشنایی فرهنگ ایران با هند, عناصری از آن فرهنگ به فرهنگ ایرانی منتقل شد. نظیر ریاضت و ترک دنیا که با فرهنگ ایرانی چندان قرابتی نداشته است.

در نسل های پیشین در کشور ما همان گونه که هم اکنون در جوامع و خانواده های غربی مشاهده می شود, فرزندان از سنین کودکی و نوجوانی با مفهوم کار و درآمد آشنا می شدند (بیشتر فرزندان پسر) به طوری که حتی در خانواده های ثروتمند نیز شاگردی فرزند و یادگیری کار در حرفه ای مذموم شناخته نمی شد. به این ترتیب فرزندان در سنینی پایین تر نسبت به امروز مستقل می شدند. البته در این زمینه و نقش تحصیل در افزایش سن استقلال به مطالعات بیشتر نیاز است.

زمینه دیگری نیز که باید در بررسی نقش خانواده ایرانی در پرورش کارآفرینی به آن پرداخت, مطالعه بیشتر زندگی خانوادگی این کارآفرینان هم از لحاظ بررسی دوره کودکی و دوره پیش از ازدواج و هم دوره پس از ازدواج آنان است.

درنهایت در مورد کارآفرینی زنان باید گفت که به وجود آمدن تغییراتی در نقش زنان, آشکارا در شیوه زندگی آنان بازتاب یافته است. شگفت انگیز نیست که در زمینه هایی فراتر از اشتغال و زندگی خانوادگی, بسیاری از تفاوت های بین دو جنس, رنگ و بوی خود را از دست داده باشد. این امر در همه زمینه ها به چشم می خورد, از لباس پوشیدن تا بهداشت روانی و جسمانی, از مصرف دخانیات تا تعداد جنایت ها و رانندگی ها و خودکشی ها. [نقش خانواده درتکوین شخصیت اجتماعی دانش آموزان – نامه پژوهش فرهنگی , شماره 6]

اما با توجه به گزارش GEM (ناظر جهانی کارآفرینی) با وجود تفاوت های اندک میان کارآفرینان زن و مرد, همچنان در جهان شاهد فاصله فعالیت های کارآفرینانه دو جنس می باشیم. یکی ازدلایل این امر نیز تعهد نسبت به وظایف خانوادگی در زنان  وچالش هایی است که درانجام وظایف شغلی و خانوادگی با آنها مواجه می شوند.

همین طور مطالعه ای که در مورد کارآفرینان زن انجام گرفته نشان داده که پدران بیشتر آنان صاحب کسب و کار بوده اند.