محمدرضا کریمی
توانایی رایانه ها برای انجام رفتارهای هوشمندانه روز به روز بیشتر می شود. اما هنوز نمی توان گفت که این ماشین ها با وجود قابلیت زیاد در پردازش اطلاعات و انجام عملیات با سرعتی مافوق انسانی، نسبت به جهان اطرافشان شعور و آگاهی دارند.
بیشتر مردم هم شک دارند که روزی رایانه ها واقعاً منظره ای پر از اشکال و رنگ ها را از طریق دوربین هایشان ببینند یا پرسشی را از طریق میکروفون هایشان بشنوند و به طورکلی احساسی را تجربه کنند- کاری که انسان ها انجام می دهند. اما دانشمندان امیدوارانه به موضوع نگاه می کنند و حتی به دنبال آزمون هایی هستند که مشخص کند سرانجام یک رایانه هوشیار و حساس ساخته اند یا نه. یکی از آزمون های مهم این است که رایانه بتواند صحنه های درست از غلط را در عکس های معمولی تشخیص دهد. به عنوان مثال رایانه ای که بفهمد تصویر فیل نشسته بر بالای برج میلاد غیرواقعی است به درک و آگاهی لازم دست یافته است.
دانشمندان اروپایی به حدی نسبت به آینده این ماشین ها خوشبینند که حتی عقیده دارند آنها می توانند فضاپیمایی را کنترل و هدایت کنند. محققان می گویند که رایانه ها می توانند تصمیمات، خواسته ها و استدلال های خودشان را داشته باشند. هدایت فضاپیماها به وسیله هوش مصنوعی غالباً فیلم ها و داستان های علمی- تخیلی ترسناکی را به ذهن می آورد. در برخی از این داستان ها رایانه استدلال می کند که برای ادامه مأموریت فضاپیما باید کارکنان انسان فضاپیما را بکشد و این کار را هم می کند.
اما به رغم هشدارهای نویسندگان داستان های علمی- تخیلی، مهندسان بریتانیایی با حمایت آژانس فضایی اروپا در حال توسعه سیستم های خود کنترلی در ماهواره ها، ابزار اکتشافی روباتی و فضاپیماها هستند. حتی آژانس فضایی اروپا فاش کرده می خواهد اولین کشتی فضایی که قادر به حمل انسان ها به فضا و بازگرداندن آنها به زمین است را بسازد.
به عقیده دانشمندان اروپایی وسایل نقلیه فضایی می توانند بیاموزند، مشکلات را تشخیص دهند، خودشان را در طول مأموریت با شرایط تطبیق دهند، تغییرات لازم را انجام دهند و تصمیماتی بگیرند که براساس آنها بتوانند به بهترین وجه وظیفه شان را انجام دهند.
به گفته آنها این پیشرفت علمی از هزینه های مربوط به مأموریت های اکتشافی فضایی و ماهواره های ارتباطی خواهد کاست. چراکه در حال حاضر این وسایل از سوی انسان ها و از روی زمین کنترل می شوند و در صورتی که خود ماشین ها کارهای هدایت و کنترل را انجام دهند هزینه ها کاهش خواهد یافت. به این ترتیب تصمیم گیری هایی که زمانی تنها از عهده انسان ها برمی آمد را حالا ماشین ها هم می توانند انجام دهند.
در برخی از فیلم های علمی- تخیلی کارکنان فضاپیما پیش از این که بتوانند رایانه را از کار بیندازند به وسیله آن نابود می شوند.
اما دانشمندان اروپایی می گویند در جهان واقعی می توان سیستم ها را به گونه ای برنامه ریزی کرد که که به هیچ وجه جان انسان ها به خطر نیفتد.