محمدرضا کریمی
همان طور که چند گروه خونی اصلی وجود دارد و افراد دارنده این گروه های خونی در جهان پخش شده اند، تنها سه نوع جمعیت میکروبی روده هم در انسان ها یافت می شود. این نتیجه تحقیق جدیدی است که کمک می کند محققان به شکلی دقیق تر به چاقی، بیماری التهابی روده و نیز نحوه معالجه افراد بنگرند.
دسکو الریخ مدیر بخشی از یک کنسرسیوم اروپایی که هدفش آشکار ساختن ارتباط بین میکروب های روده و بیماری ها است می گوید:«نتیجه این مطالعه مهم است. چراکه وقتی می خواهید افراد بیمار را با افراد سالم مقایسه کنید، می توانید نوع روده آنها را با هم تطبیق دهید.»
یافتن تنها سه نوع جمعیت میکروبی در روده انسان ها، نتیجه غیر منتظره تجزیه و تحلیل های اولیه این گروه تحقیقاتی بود. براین اساس نوع آرایش میکروبی ای که هرکس دارد به سن، جنس، ملیت یا رژیم غذایی او بستگی ندارد. الریخ می گوید که ما دلیل این تقسیم بندی را نمی دانیم.
یکی از توضیحاتی که گروه تحقیقاتی در بوته آزمایش قرار داده این است که آرایش میکروبی روده براساس گروه خونی فرد تعیین می شود. توضیح دیگر این است که احتمالاً نوع جمعیت میکروبی روده یک فرد را سوخت و ساز بدنش مشخص می کند. براین اساس سه مسیر عمده شیمیایی وجود دارد که افراد از طریق آنها از شر گاز هیدروژن اضافی روده بزرگ خلاص می شوند. این هیدروژن اضافی در هنگام تخمیر مواد غذایی در روده بزرگ ایجاد می شود و نوع روده ممکن است با این مسیرهای شیمیایی در ارتباط باشد. شاید هم میکروب های اولیه یک نوزاد که به عنوان سیستم ایمنی بدنش در حال توسعه است در نوع آرایش میکروبیش تعیین کننده باشد.
نوع روده یک فرد ممکن است موجب شود هرچه را دوست دارد بخورد و لاغر بماند، یا موقعی که بیمار است درد دل و روده بیشتری را نسبت به دیگران تجربه کند. نوع روده ممکن است در سوخت و ساز یک داروی مشخص هم تعیین کننده باشد.
هنوز معلوم نیست که آیا امکان دارد نوع روده یک فرد در طول زمان، به طور طبیعی و یا در پاسخ به یک رژیم غذایی ثابت (از باکتری های مفید) تغییر کند یا نه.
محققان به اهمیت سلول های باکتریایی که در بدن ما رشد می کنند پی برده اند. تعداد آنها و سلول های بدن ما نسبت حدود ده به یک دارند. در ایالات متحده، هدف محققان از انجام پروژه میکروبیومی انسانی این است که تمام میکروب هایی که در بینی، دهان ما، پوست، روده، دستگاه تناسلی و ادراری زندگی می کنند را فهرست بندی کند.
در این مطالعه، به منظور شناسایی میکروب های موجود در نمونه مدفوع 22 اروپایی از غربالگری ژنتیکی استفاده شد. نتایج به دست آمده از این مطالعه هم با نتایج بررسی نمونه های گرفته شده از 17 نفر در ایالات متحده و ژاپن مقایسه شد. وقتی که محققان کوشیدند بفهمند نمونه ها چه شباهت هایی با هم دارند، دریافتند که آنها به شکل منظمی در سه گروه قرار گرفته اند. پیر بورک از آزمایشگاه زیست شناسی مولکولی اروپایی در هایدلبرگ آلمان و همچنین مؤلف ارشد مطالعه می گوید:«با این که تعداد نمونه ها در این مطالعه اندک بود ولی باز هم ما از نتایج آن شگفت زده شدیم. حالا گروه ما بیش از 400 نمونه را بررسی کرده و باز هم همین دسته بندی را مشاهده کرده است.»
برت فینلی، استاد میکروبیولوژی دانشگاه بریتیش کلمبیا نیز می گوید:«من هم متعجب شدم. فکر می کردم که وضعیت میکروب های روده خیلی بی نظم تر از اینها باشد.»
چاقی یا لاغری
محققان بعد از شناسایی گروه های میکروب های روده به آنها نام های بکترویدز Bacteroides ، پروتلا Prevotella و رومینوکوکوس Ruminococcus دادند. بکترویدز به خاطر شکستن کربوهیدرات ها شناخته شده است. احتمال دارد که افراد این نوع بیشتر با چاقی مبارزه کنند. پروتلا تمایل دارد که ترشحات لزج روده را کاهش دهد که امکان افزایش درد دل و روده را به وجود می آورد. برخی از رومینوکوکوس ها هم به سلول ها کمک می کنند تا قندها را جذب کنند که می تواند به افزایش وزن منجر شود.
به هرصورت برک هشدار می دهد هر فردی حامل مخلوط پیچیده ای از شاید چند هزار گونه باکتری است و این باکتری ها خیلی کم شناخته شده اند تا بتوان انواع مختلف روده را تعمیم داد. با این حال این محققان به یک بیماری خاص اشاره می کنند که تنها در افراد یک گروه میکروبی روده پیدا می شود.
گروه همچنین به نتایجی رسیده که براساس آنها می توان گونه های باکتری روده را به ویژگی های فردی پیوند داد. بورک می گوید:«اگر من یک نمونه مدفوع شما را داشته باشم می توانم بگویم چند ساله هستید. این کار بی فایده به نظر می رسد زیرا شما می دانید چند ساله هستید. اما این قبیل موارد را می توان برای کارهای دیگر مورد استفاده قرار داد.» الریخ می گوید که با استفاده از چندین گونه باکتری می توان چاقی را با دقت 80-85 درصد تشخیص داد.
اما پرسش اساسی این است که ما به چه مجموعه ژن هایی در روده هایمان نیاز داریم تا سالم بمانیم؟ این پرسشی است که هنوز برای آن جوابی یافت نشده.