حمیده احمدیان راد
سحابی ابری از ذرات گرد و غبار و گازها در فضا است. (nebula) واژه لاتین برای سحابی است. ستاره شناسان اولیه این اصطلاح را برای کهکشان های دور، یعنی کهکشان های خارج از کهکشان راه شیری مورد استفاده قرار می دادند. چنین کهکشان هایی سحابی برون
کهکشانی نامیده می شدند. این کهکشان ها شبیه به وصله های مه آلود نور در میان ستارگان به نظر می رسیدند.
“سحابی بزرگ”، ابر عظیمی از گاز و گرد و غبار است که مثل یک نقطه مه آلود در صورت فلکی اوریون است. منطقه مرکزی درخشان سحابی در این عکس نشان داده شده است
اما تلسکوپ های جدید نشان داده که سحابی های برون کهکشانی در واقع سیستم هایی از ستارگان شبیه به کهکشان راه شیری هستند.
یک سحابی سیاره نما با ظاهری بافته مانند
که علت داشتن این شکل ناشناخته است.
این عکس به وسیله تلسکوپ فضایی هابل
گرفته شده
امروزه، بیشتر ستاره شناسان واژه سحابی را فقط برای ابرهای گرد و غبار و گاز موجود در کهکشان راه شیری و دیگر کهکشان ها مورد استفاده قرار می دهند. آنها این سحابی ها را به دو دسته تقسیم می کنند :سحابی های پراکنده (diffuse) و سحابی های سیاره نما. هردو نوع سحابی، سحابی گازی هم نامیده می شوند.
سحابی پراکنده بزرگ تر از سحابی دیگر است. بعضی از سحابی های پراکنده به قدری گرد و غبار و گاز دارند که می توانند ستاره ای به اندازه خورشید را تشکیل دهد.
یک سحابی پراکنده ممکن است در نزدیکی یک ستاره روشن و بسیار گرم به وجود آید. نور ماورای بنفش متراکمی که از ستاره خارج می شود، اتم های گاز سحابی را انرژی دار می کند و به جرم آن این توانایی را می دهد تا نور ساطع کند. یک سحابی پراکنده از این نوع، سحابی نشری نامیده می شود.
ستاره شناسان باور دارند که بعضی از سحابی های نشری مکان هایی هستند که ستارگان جدید در آنها شکل می گیرند. نیروی جاذبه باعث می شود بخشی از گازها و گرد و غبار سحابی منقبض شود و در داخل یک جرم خیلی کوچک تر و متراکم تر به هم فشرده شود.
این انقباض برای میلیون ها سال ادامه می یابد. به مرور زمان این جرم به قدر کافی داغ می شود تا بدرخشد و ستاره جدیدی را تشکیل دهد.
در داخل این جرم تشکیل شده از گرد و غبار و گاز، فشار و دما ایجاد می شود.
سحابی اوریون
یک سحابی پراکنده همچنین نزدیک یک ستاره سرد به وجود می آید. در این نمونه نور ماورای بنفشی که از مبدأ ستاره خارج می شود، خیلی ضعیف است و نمی تواند موجب شود تا اتم های گاز سحابی نور ساطع کنند. اما ذرات گرد و غبار موجود در سحابی پراکنده، نور ستاره را بازتاب می دهند. ستاره شناسان این نوع سحابی پراکنده را سحابی بازتاب دهنده می نامند.
اگر یک سحابی پراکنده در ناحیه ای باشد که هیچ ستاره ای در نزدیکی آن نیست، نه نور کافی خارج می کند و نه نوری بازتاب می دهد تا قابل مشاهده شود. چون که در حقیقت، ذرات گرد و غبار سحابی نور را از ستارگانی که آنها را احاطه کرده می گیرد و جذب می کند. ستاره شناسان این نوع سحابی پراکنده را که نمی تواند نوری ساطع کند یا نوری بازتاب دهد، سحابی تاریک می نامند.
سحابی سیاره نما ابرهایی شبیه به توپ متشکل از گرد و غبار و گاز است که ستارگان مشخصی را احاطه کرده است. سحابی سیاره نما موقعی شکل می گیرد که یک ستاره شروع به ریزش به داخل خود و بیرون انداختن و دور ریختن لایه های خارجی تر جوش می کند. موقعی که با تلسکوپی کوچک به سحابی سیاره نما نگاه می کنیم به نظر می رسد که این نوع از سحابی سطح گردی مثل یک سیاره دارد.