دکتر مونا زارع
دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و طناب نخاعی است. مخچه یکی از قسمت های مغز است. مخچه در قاعده مغز قرار گرفته و باعث هماهنگی تمام حرکات بدن می شود و به حفظ وضعیت قائم بدن در فضا کمک می کند. مخچه تقریباً بیضی شکل است و قطر عرضی آن بزرگ تر از قطر جلویی-پشتی آن است. وزن متوسط مخچه 150 گرم است. نسبت اندازه مخچه به نیمکره های مغز در نوزادان یک به 20 است در حالی که در افراد بالغ یک به هشت است. این نشان دهنده رشد قابل ملاحظه مخچه بعد از تولد است.
مخچه در عقب بصل النخاع و پل مغزی قرار گرفته است و از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است. این دو نیمکره به وسیله ساختمانی که در وسط قرار دارد و “کرمینه” یا “ورمیس vermis مخچه” نامیده می شود با یکدیگر ارتباط دارند.
ماده سفید مخچه در وسط قرار گرفته و ماده خاکستری در پیرامون آن قرار گرفته است. در ضخامت ماده سفید، توده های خاکستری وجود دارد که به آنها هسته های مخچه می گویند.
مخچه از لحاظ تاریخچه شکل گیری و تکامل خود به سه بخش باستانی، قدیمی و نوین تقسیم می شود که هر کدام با یک عمل و وظیفه ارتباط دارند. قسمتی از مخچه که در ارتباط با حفظ تعادل است، قدیمی ترین قسمت مخچه از نظر تکامل است و “مخچه باستانی” نامیده می شود. نام دیگر مخچه باستانی، “مخچه دهلیزی” است.
قسمتی از مخچه که در ارتباط با هماهنگی حرکات است، از نظر تکاملی نسبت به مخچه باستانی جدیدتر است و “مخچه قدیمی” نام دارد. قسمتی از مخچه که در ارتباط با تنظیم “تونسیته عضلانی” (تونسیته حالت طبیعی انقباض ملایم عضلات مخطط است) و هماهنگی حرکات است، جدیدترین قسمت مخچه بوده و “مخچه جدید” نام دارد.
قشر مخچه
“قشر مخچه” لایه ای از ماده خاکستری است که سطوح مخچه را پوشانده. قشر مخچه به وسیله شیارهای عرضی که به طور موازی هستند و عمق های متفاوتی دارند به چین ها/ لوب ها (لوب به معنی تکه و قسمت است) و لوبول ها (لوب کوچک) تقسیم شده است. ویژگی خاص قشر مخچه یکنواختی ساختمانش در کل وسعتش است که این موضوع در مورد قشر مغز صدق نمی کند.
قشر مخچه انسان در واقع یک صفحه چین خورده و بزرگ، به عرض تقریبی 17 سانتی متر و طول 120 سانتی متر است.