محمدرضا کریمی
اگر روابطی دارید که در گیرودار حفظ و پروراندنشان هستید، پس یار و همراه خوبی هستید. کتابی که در حوزه زیست شناسی تکاملی منتشر شده تصریح می کند توانایی ما برای مدیریت روابط اجتماعی پیچیده ای مثل ارتباط با همکاران، دوستان دوران کودکی و آشنایان و … همان چیزی است که باعث شده مغز انسان بزرگ پیشرفته شود.
نویسنده این کتاب، رابین دانبار استاد دانشگاه هاروارد، برای اثبات تئوریش که می توان آن را در زمره فرضیه های هوش اجتماعی به حساب آورد، به نتیجه مشاهداتش از پرندگان استناد می کند. او اخیراً درباره چند گونه از پرندگان مطالعاتی انجام داده و بین اندازه مغز و نوع روابطشان پیوندی شفاف و آشکار یافته است.
به نوشته دانبار مغز پرندگانی که شریک زندگی دارند نسبت به اندازه بدنشان خیلی بزرگ است. درحالی که پرندگانی که در دسته ها و به شکل بی قاعده زندگی می کنند مغزهای خیلی کوچک تری دارند. دانبار احتمال می دهد پرندگانی که مغزهای کوچک تری دارند برای مدت بسیار کوتاهی شریک زندگی دارند. چراکه قابلیت های ذهنی لازم برای تشکیل و حفظ پیوندهای عاطفی پیچیده تر را ندارند.
دانبار متوجه شده که میمون ها پیوندهای پایداری تشکیل می دهند و به ویژه یک ناحیه نئوکورتکس بزرگ دارند. نئوکورتکس منطقه ای از مغز است که احساسات را تنظیم می کند و مسئول سطح بالاتری از عملکردهای شناختی مثل زبان، یادگیری، حافظه و افکار پیچیده تر شناخته می شود. انسان ها نسبت به بقیه موجودات تعدادی از بغرنج ترین و پیچیده ترین روابط را شکل می دهند و مغز ما مقدار عظیمی انرژی معادل 20 درصد انرژی بدنمان را می سوزاند.
دانبار با توجه به اندازه و پیچیدگی مغز انسان، حساب می کند که گروه اجتماعی یک فرد باید مرکب از حدود 150 نفر باشد. این تعداد آخرین حد روابطی است که مغز ما همزمان می تواند دنبال کند. در این عدد که حالا به نام «عدد دانبار» شناخته می شود، انواع مختلفی از روابط لحاظ شده است. در یک سر طیف، ما یک گروه اصلی مرکب از تقریباً پنج نفر را داریم که یک بار در هفته با آنها صحبت می کنیم و در طرف دیگر طیف یک گروه تقریباً صد نفره از آشنایان داریم که تقریباً یک بار در سال با آنها هم صحبت می شویم.
برخی با محاسبه تعداد افرادی که در محل کار یا میان فامیل و همچنین در شبکه های اجتماعی می شناسند عدد دانبار را کم می یابند. اما دانبار در جواب می گوید اگر کسی فکر می کند که بیشتر از این تعداد دوست دارد یا احتمالاً خیلی کمتر درباره این افراد می داند و یا اصولاً نمی تواند آنها را دوست بنامد.