محمدرضا کریمی
هر چه قوانین بیشتری در زمینه حفظ حقوق مالکیت معنوی تصویب شود و این قوانین ضمانت اجرایی بیشتری پیدا کنند و هر قدر در زمینه احترام گذاشتن به حقوق مالکیت معنوی و قوانین مربوط به کپی رایت کار فرهنگی و تبلیغاتی انجام شود، بیشتر به نفعمان خواهد بود.
هرچند که کشور ما در مبارزه با نقض قوانین کپی رایت در مراحل پیشرفته ای نیست، ولی در کشورهای پیشگام در این زمینه هم حفظ مالکیت معنوی پیچیدگی های زیادی دارد. به عنوان مثال همین حالا ایجاد و اجرای قوانین در زمینه حفظ مالکیت معنوی در حوزه اینترنت با کش و قوس های فراوانی همراه است. در این مسیر تجربیات آنها در حفظ مالکیت معنوی و روش های به کار گرفته شده به وسیله آنها و سود و زیان هایشان بسیار به کار ما می آید.
به عنوان مثال در کشور آمریکا با وجود سخت گیری های زیاد، کپی غیرمجاز کتاب ها در سایت های اینترنتی از معضلات حقوق مالکیت فکری است و در این زمینه شکایات زیادی به نظام قضایی می شود. آمریکایی ها به محض مواجه شدن با این موضوع سایتی که بدون اجازه آثار نویسنده را کپی می کند را فیلتر می کنند. هر چند که باید انتظار داشت که با فیلتر شدن یک سایت، سایت های دیگری جای آنها را می گیرند. اما با وجود قوانین و ضمانت اجرایی برای آنها نویسندگان می دانند که می توانند از کسانی که آثار آنها را بدون اجازه یا پرداخت حق کپی رایت منتشر می کنند، شکایت کنند و مسببان این قبیل سرقت ها با مجازات مواجه می شوند. طبیعی است که در مورد کتاب هایی نظیر هری پاتر که مورد توجه عامه مردم قرار می گیرند، احتمال بیشتری دارد که قوانین مربوط به حفظ حقوق مالکیت معنوی نقض شود.
همراه کردن جریمه نقدی با فیلتر کردن سایت های متخلف از جمله بحث هایی است که مدتی است فرانسوی های مخالف و موافق را به بحث و جدل واداشته است. علت جدی بودن بحث ها این است که در سال های اخیر کپی های غیر مجاز بیش از یک و نیم میلیارد دلار به اقتصاد فرانسه خسارت زده است.
در انگلیس قطع خدمت رسانی به کاربرانی که محتواهایی را بدون پرداخت کپی رایت به اشتراک می گذارند با مقاومت شرکت های سرویس دهنده اینترنت مواجه شده. چرا که آنها می ترسند تعداد مشترکانشان کاهش یابد. ولی کپی کردن فیلم از طریق اینترنت به یک رفتار رایج در انگلیس تبدیل شده که صدای معترضان و به دنبال آن واکنش دولت را به همراه آورده است. این در حالی است که دولت سوئد این قوانین را با وجود کاهش ترافیک شبکه و اعتراض شرکت های ارایه کنند خدمات اینترنتی به اجرا درآورده.
آمار سرقت ها و کپی های غیر قانونی در آسیا و نیز منطقه خاورمیانه حتی رقم به مراتب بیشتری را نشان می دهد. تا حدی که در این کشورها کپی های غیر قانونی از روی نرم افزارها ضرر بسیار بیشتری را نسبت به کشورهای پیشرفته به خرده فروش ها وارد کرده است. هم اینک براساس قوانین کشور امارات پلیس می تواند به مراکز استفاده کننده از نرم افزارهای غیرقانونی حمله کند و رایانه آنها را ضبط کند.
در سال های اخیر در کشور ما هم اعتراضات به نقض حقوق مالکیت معنوی با اعتراضات و واکنش هایی از جانب مسئولان همراه بوده است. بیشترین موارد اعتراض مربوط به کپی های غیرمجاز از روی فیلم ها بوده و مدتی است که دامنه اعتراضات بخش موسیقی را هم دربرگرفته است. شکسته شدن قفل نرم افزارها هم زیان زیادی به شرکت های تولید کننده وارد کرده و با وجود متخصصان زیاد و باهوش در این زمینه، این صنعت از رشد مورد نظر برخوردار نبوده است. کپی برداری سایت ها از روی مطالب یکدیگر نیز به معضلی در سطح اینترنت تبدیل شده و روند تولید مطالب مفید و علمی را کند کرده است.
طبیعی است که وجود ضمانت اجرایی برای قوانینی که برای حفاظت از حقوق مالکیت معنوی تصویب می شود و داشتن سرعت عمل در برخورد با این جرایم و افزایش فرهنگ عمومی می تواند به حفظ حقوق مالکیت معنوی کمک زیاد کند.