حمیده احمدیان راد
گونه هایی از پستانداران که چشم های بزرگ تری دارند معمولاً تیزبین ترند، اما عوامل زیست محیطی ای وجود دارد که باعث می شود بعضی از پستانداران نسبت به دیگران چشمان درشت تری داشته باشند.
حداکثر سرعت پستانداران هنگام دویدن مهم ترین متغیر مؤثر بر اندازه چشم آنها نسبت به اندازه بدنشان است. به این ترتیب در مورد پستاندارانی مثل یوزپلنگ یا اسب که سریع هستند، می توانیم تضمین کنیم که چشمان واقعاً بزرگی دارند. چشمان بزرگ دید بهتری به پستانداران می دهد به نحوی که وقتی خیلی سریع حرکت می کنند از برخوردشان با موانع محیط اطراف جلوگیری می کند.
براساس قانون لوکارت که به طور خاص برای پرندگان و سرعت آنها وضع شده اندازه بزرگ چشم پرندگان با سرعت پرواز آنها منطبق است و پرندگانی که چشم بزرگ تری دارند سریع تر حرکت می کنند. افزایش قدرت تفکیک در فضا ماحصل اندازه چشم بزرگ تر در پرندگان است و احتمالاً توانایی جانور را برای قضاوت درباره فواصل که اهمیت آن در پرواز بدیهی است افزایش می دهد.
درگذشته چنین تصور می شد زمانی از شبانه روز که یک جانور فعال است (در روز فعالیت می کند یا در شب) نقش اصلی را در نحوه تکامل اندازه چشم آن ایفا می کند. این درحالی است که تحقیقات تطبیقی درباره ساختمان چشم نشان داده گونه های پستانداران چه در شب فعالیت کنند و چه در روز، اغلب اندازه چشم شان با هم مشابه است. به این ترتیب در ظاهر ممکن است به نظر برسد گونه هایی که در شب فعالیت می کنند چشم های بزرگ تری دارند، چراکه اندازه بزرگ تر قرنیه موجب می شود نور بیشتری دریافت کنند، اما درواقع الگوی فعالیت اثر کمی بر اندازه چشم دارد.
درنهایت اندازه توده بدن درکنار حداکثر سرعت دویدن می تواند دلیل وجود 89 درصد تنوع ها در اندازه چشم پستانداران را توضیح دهد. درنتیجه رابطه بین قطر چشم و حداکثر سرعت دویدن قوی تر از رابطه بین حجم عضلانی بدن و سرعت دویدن است.
نخستین چیزی که به نظر بر اندازه چشم اثر می گذارد اندازه بدن است. به این ترتیب چشم های فیل از چشم های موش بزرگ تر است. فیل بزرگ ترین جانور روی خشکی است اما درمقایسه با یوزپلنگ یا زرافه سریع نیست. در عین حال، خارپشت –بزرگترین جونده ای که در این تحقیق بررسی شده- کند است درحالی که بعضی از جوندگان کوچکتر خیلی سریع تر هستند.
طبیعی است که این اثر توده بدن را نشان می دهد اما اگر توده عضلانی را ثابت فرض کنیم می بینیم اندازه چشم و سرعت دویدن به میزان قابل توجهی به یکدیگر بستگی دارند. موقعی هم که حداکثر سرعت دویدن و توده عضلانی را به عنوان دو متغیری که بر اندازه بزرگی چشم اثر می گذارد می توان تقریباً همه تفاوت های مشاهده شده در گونه ها را توضیح داد.