آیا با افزایش کربن جو گیاهان هم کربن بیشتری جذب می کنند؟

محمدرضا کریمی

با وجود گرم شدن هوا، میزان کربن ذخیره شده به وسیله گیاهان کاهش یافته است. یعنی ممکن است ظرفیت گیاهان برای جذب کربن و نقشی که به عنوان مخزن کربن ایفا می کنند رو به تنزل باشد.

در طول دهه های اخیر همزمان با بالا رفتن دمای هوا، مقدار کربنی که از جو وارد توده زیستی گیاهان شده افزایش یافته است. اما براساس یک مطالعه در یک دهه اخیر این روند معکوس شده است. این در حالی است که این دهه از نظر میزان افزایش دما رکورد زده است.

در سال 2003 مطالعه ای انجام شد که بوم شناسی به نام استیو رانینگ همکار مؤلف آن بود. این تحقیق نشان می داد که میزان باروری گیاهان بین سال های 1982 و 1999 افزایش یافته است. محققان این موضوع را به روند گرم تر شدن آب و هوا و افزایش تشعشعات خورشیدی نسبت دادند. رانینگ و همکارش شنگ ژائو پیش بینی می کردند که مابین سال های 2000 تا 2009 هم در میزان باروری گیاهان افزایشی را مشاهده کنند. اما نتیجه ای که انتظارش را می کشیدند به دست نیاوردند.

این محققان می گویند گیاهان همراه با اقیانوس ها، حدود نیمی از دی اکسید کربنی که در نتیجه سوختن سوخت های فسیلی تولید می شود را از جو می گیرند و با این کار به ما خدمت بزرگی می کنند. اما این مطالعه اولین مدرکی است که نشان می دهد اختلالی در این زمینه به وجود آمده است.

رانینگ و ژائو برای انجام این مطالعه داده های طیف مادون قرمز و مریی را که به کمک ماهواره «ترا»ی ناسا به دست آورده بودند تجزیه و تحلیل کردند تا اکوسیستم های مختلف گیاهی را از هم تمیز دهند و تراکم پوشش گیاهی را اندازه گیری کنند. آنها سپس عواملی که بر رشد گیاه اثر می گذارد مثل دسترسی به آب و طول روز را مورد بررسی قرار دادند تا مقدار کربن جوی انباشته به صورت توده زیستی گیاه را برآورد کنند.

نتایج این تحقیق نشان داد که در مناطقی که عمدتاً در نیمکره شمالی واقعند و شامل نواحی ای در آمریکای شمالی، اروپای غربی، هند و چین می شوند، جذب کربن به وسیله گیاهان افزایش می یابد. اما در مناطق دیگر جذب کربن کاهش یافته و افت شدیدی داشته. در نیمکره جنوبی، 70 درصد پوشش گیاهی، شامل مناطقی از آمریکای جنوبی، آفریقا و استرالیا، کاهشی را در جذب کربن نشان می دهد.

اگر این آمارها را جمع و تفریق کنیم، در نهایت با کاهش جذب کربن به وسیله گیاهان زمین مواجه می شویم.

محققان می گویند که این افت در جذب کربن جهان به وسیله گیاهان را می توان به بروز خشکسالی های منطقه ای، مثل خشکسالی شدید آمازون در سال 2005 و گرایش عمومی به خشکی در نیمکره جنوبی نسبت داد که با گرم شدن زمین هم رو به افزایش گذاشته.

این که چرا نیمکره های شمالی و جنوبی به طور متفاوتی به آب و هواهای گرم تر و خشکسالی های فزاینده پاسخ داده اند مشخص نیست. اما رانینگ حدس می زند که در نیمکره شمالی، عوامل محدود کننده رشد گیاه دما و طول فصل رشد است که هردو با گرم شدن زمین افزایش یافته اند. درحالی که محدودیت اصلی برای رشد گیاهان در نیمکره جنوبی، دسترسی به آب است و به همین دلیل خشکسالی ها در آن جا اثر بزرگ تری به جا گذاشته است. البته این محققان اذعان می کنند که لازم است داده های دهه های آینده را هم بررسی کنند تا مطمئن شوند کاهش جذب کربن به وسیله گیاهان یک روند دایمی است.

منبع: http://www.nature.com/news/2010/100819/full/news.2010.418.html