آیا می توان خشکسالی را پیش بینی کرد؟

محمدرضا کریمی

بارها برای کشاورزان پیش آمده که به خاطر بارندگی کم پاییزی و دماهای بالای این فصل شاهد پژمردگی و مرگ محصولاتشان بوده اند. در تیر ماه سال 1391 و پیش از این که کشاورزان آمریکایی با مشکل کمبود باران و نیز گرمای رکوردشکن پاییز روبه رو شوند، دانشمندان علایم بروز خشکسالی را مشاهده کردند. این کار از روی داده های سازمان فضایی آمریکا، ناسا و ماهواره های NOAA انجام گرفت.

گیاهان برای ادامه زندگی، هر روز به مقدار مشخصی آب نیاز دارند و موقعی که رطوبت خاک از میزان کافی پایین تر می آید، گیاهان تحت فشار (استرس) قرار می گیرند. با استفاده از داده های ماهواره ای می توان از استرس گیاهان نقشه برداری کرد.

برای تولید نقشه های استرس گیاهی، دانشمندان کار را با گرفتن تصاویر استپکترودیامتر با دقت متوسط (MODIS) از روی ماهواره های ترا و آکوای ناسا شروع می کنند. تصاویر پردازش می شوند تا سطوح زمین که با خاک سطحی پوشیده شده از سطوحی که با پوشش گیاهی پوشانده شده اند متمایز شوند.

دانشمندان با تمرکز بر مناطقی که پوشش گیاهی دارند، شروع به اندازه گیری میزان دسترسی به رطوبت گیاهان می کنند. گیاهان خودشان را با عرق کردن آب استخراج کرده از خاک و از طریق ریشه هایشان خنک می کنند. موقعی که دسترسی به آب محدود می شود، گیاهان مصرف آبشان و تبخیر و تعرق از سطح برگ ها را کاهش می دهند. در نتیجه، برگ ها گرم می شوند که می تواند به وسیله حس گرهای حرارتی روی ماهواره های آب و هوای NOAA تشخیص داده شود. گیاهان داغ تر به مفهوم محدود بودن میزان آب در خاک است.

تصویری که از ماهواره ها به دست می آید نقشه آن چیزی است که اکنون که درحال وقوع است. با مقایسه نقشه کنونی با نقشه «طبیعی» ای که در مدتی طولانی تر به دست می آید دانشمندان می توانند تصویر واضحی از وضعیت خشکسالی در آینده به دست آورند.

این نقشه ها می توانند به پیش بینی خشکسالی ها کمک کنند و برای جبران کاهش محصول مفید واقع شوند. همچنین داشتن اطلاع قبلی از وضعیت خشکسالی به کشاورزان کمک می کند زودتر تصمیمی عملی بگیرند.

خشکسالی سال 2012 در آمریکا وضعیتی بود که کارشناسان آن را خشکسالی فلش می نامند. به این معنی که به سرعت و به شکل غیرمنتظره ای تکامل یافت. رطوبت پایین خاک با موج گرمایی که در می (اردیبهشت) آغاز شد تشدید شد و به دنبال آن خشکسالی به طور ناگهانی خود را نشان داد. تا حدود 5 می (15 اردیبهشت) مناطق هسته خشکسالی شروع به ظاهر شدن روی نقشه استرس سیاره کردند. این پیش از این بود که شاخص های دیگر خشکسالی مثل اندازه گیری های بارش، علایم خشکسالی را نشان دهند.

نقشه های ماهواره ای استرس گیاهی، همین که محصولات شروع می کنند آبشان را به اتمام برسانند و پیش از این که به مرحله پژمردگی و مرگ برسند می توانند به ما درباره این وضعیت هشدار بدهند.

به این ترتیب کشاورزان می توانند اگر لازم ببینند خوراکی های مکمل را از محدوده خارج از منطقه خشکسالی دریافت کنند، فکری به حال وام هایشان کنند یا درباره بیمه محصولاتشان تصمیم گیری کنند.

در حال حاضر در آمریکا ترکیبی از شاخص ها نظیر بارش باران مورد استفاده قرار می گیرد تا شرایط خشکسالی هفتگی توصیف شود و استفاده از شاخص استرس گیاهی هم درحال بررسی است.

اطلاعات مربوط به استرس گیاه قابلیت بهبود مهارت های پیش بینی خشکسالی ها هفته به هفته و یا ماه به ماه را دارد. اطلاعات استرس گیاهی که از ماهواره ها به دست آمده، می تواند خشکسالی ها را در مقیاس زمین های شخصی هم پیش بینی کند.

 

 

 

Leave a Comment

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

To top