محمدرضا کریمی
ستاره شناسان اخبار مهیج زیادی دارند تا در ماه ها و سال های آینده در اختیار ما قرار دهند. جالب ترین خبرها مربوط به نتایج سفر فضاپیمای کپلر است. این فضاپیما که در جست و جوی سیاراتی در خارج از منظومه شمسی است، اکتشافاتی هم در این زمینه انجام داده است. هدف نهایی از فرستادن فضاپیمای کپلر به فضا یافتن سیارات زمین مانندی است که امکان حیات در آنها وجود دارد.
این فضاپیما تاکنون کارش را به خوبی انجام داده و مقادیر قابل توجهی اطلاعات را درباره سیارات کهکشان راه شیری به زمین ارسال کرده است.
دانشمندانی که در پروژه کپلر کار می کنند در حال استفاده از تلسکوپ های زمینی هستند تا احتمال سیاره بودن 1235 شیء کشف شده به وسیله این فضاپیما را بررسی و تأیید کنند. علاوه براین می کوشند هر نوع اطلاعات دیگری را هم درباره این اجرام آسمانی کسب کنند. اطلاعات فضاپیمای کپلر انگیزه انجام تحقیقات زیادی در علم ستاره شناسی شده است.
دانشمندان می گویند که از حالا دو سال طول می کشد تا به پاسخی در زمینه وجود سیارات زمین مانند و بالقوه قابل سکونت دست پیدا کنند. کپلر می تواند دنیاهایی با تنوع غیرقابل تصور را هم کشف کند. جهان هایی که یا خیلی کوچکند یا خیلی بزرگ، داغند یا سرد، متراکم و سنگی اند، یا برعکس چگالی کمی دارند.
دانشمندان انتظار یک کشف جذاب دیگر درباره جسمی فرضی، در داخل منظومه شمسی را هم دارند. این شیء تیکو نامیده شده و محققان حدس می زنند سیاره ای گازی است که احتمالاً چند برابر جرم مشتری را دارد. بعضی از محققان فکر می کنند که تیکو در ابر اورت واقع در بخش خارجی تر منظومه شمسی واقع شده. ابر اورت دورترین بخش منظومه شمسی است و در فاصله ای معادل ده ها هزار برابر فاصله زمین تا خورشید به دور خورشید می گردد. ابر اورت ابری فرضی متشکل از ستارگان دنباله دار است و احتمالاً تقریباً یک سال نوری از خورشید فاصله دارد. این ستارگان دنباله دار می توانند از فضای خارجی تر منظومه شمسی روبه داخل منظومه حرکت کنند و به همسایگی زمین برسند و مزاحمت هایی برای آن ایجاد کنند.
جک لیزور از مرکز ایمز ناسا می گوید که درباره وجود تیکو ابهام وجود دارد. فرضیه ای که درباره تیکو و اجرامی مانند آن ارایه شده تاکنون سروصدای زیادی به پا نکرده. اما نکته جالب این است که وجود تیکو در پیمایش کل آسمان که به وسیله کاوشگر بررسی مادون قرمز وایز انجام شده محتمل شده. بررسی های وایز در این زمینه کامل شده اما محققان هنوز درحال غربال کردن داده ها هستند.
«ند رایت» محقق اصلی این پروژه و استاد دانشگاه کالیفرنیا می گوید که اگر جرم تیکو پایین تر از آنی باشد که ما فرض می کنیم یعنی جرمی معادل مشتری را داشته باشد مشاهده اش مشکل می شود. اما اگر جرمی دو برابر جرم مشتری یا بیشتر از آن را داشته باشد در فهرست ستاره های کوتوله قهوه ای با جرم پایین قرار می گیرد. بنابراین این فرضیه سیاره بودن تیکو را در صورتی می توان دنبال کرد که خارج از این دو حالت باشد. یعنی تیکو جرمی در حدود دو مشتری داشته باشد.
بسیاری از محققان هم به نوع متفاوتی از بررسی ها در رابطه با اشیایی که تاکنون در منظومه شمسی مشاهده نشده اند چشم دوخته اند. «مت هلمان» از بخش اخترفیزیک دانشگاه هاروارد و همکارانش تلسکوپ تازه کامل شده Pan-STARRS-1 که در هاوایی مستقر است را مورد استفاده قرار می دهند تا اشیایی که در نزدیکی سیارات غول پیکر منظومه شمسی ما واقع شده اند را سرشماری کنند. Pan-STARRS-1 برای اسکن سریع آسمان تجهیز شده و می تواند اشیای درحال حرکت در نزدیکی زمین مثل سیارک ها یا پدیده های دوردست اخترفیزیک با طول عمر کوتاه مثل ابرنواخترها را رصد کند.
اگر سیارات کوتوله بیشتری هم وجود داشته باشد فرصت خوبی برای ستاره شناسان فراهم است تا با استفاده از این تلسکوپ آنها را پیدا کنند. به طور دقیق مشخص نیست که چه میزان از منظومه شمسی برای یافتن سیارات کوتوله بررسی شده ولی برخی از دانشمندان آن را 50 درصد تخمین می زنند. سه سیاره کوتوله (مکمیک Makemake، هومه آ Haumea و اریس Eris) در دهه گذشته کشف شده اند، با الحاق پلوتون که جدیداً رتبه آن از سیاره به سیاره کوتوله تنزل پیدا کرده و کرس Ceres، انتظار می رود که چند سیاره کوتوله دیگر هم وجود داشته باشد که می توانیم منتظر کشفشان در ماه ها و سال های پیش رو باشیم.