محمدرضا کریمی
دی اکسید کربنی که از خاک های تازه خارج می شود، به دانشمندان کمک کرده است تا نگاهی دقیق تر به آب و هوای گذشته زمین بیندازند. دانشمندان با به کارگیری این روش متوجه شده اند که سطح دی اکسید کربن جو در دوره های بسیار گرمی که کره زمین در گذشته های دور به خود دیده، پایین تر از آنی بوده است که تاکنون فکر می کرده اند.
این یافته به افزایش نگرانی درباره سطح کنونی دی اکسید کربن جو انجامیده. چراکه در اثر سوزاندن سوخت های فسیلی سطح کنونی دی اکسید کربن جو بالا است و ممکن است در آینده نزدیک با آب و هوای گرمخانه ای مشابه آن چه در گذشته های دور وجود داشته، مواجه شویم.
محققان به مطالعه خاک های تازه از ساسکاچوان تا نیومکزیکو (آمریکا) پرداخته اند و در تحقیقشان کوشیده اند شرایطی که در آن ماده معدنی کلسیت تشکیل می شود را به شکل دقیق تر تعیین کنند.
مطالعه درباره کلسیت خاک به این خاطر برای دانشمندان مهم است که این ماده معدنی در سنگ آهک و بر اثر واکنش دی اکسید کربن در خاک های خشک و لم یزرع تولید می شود و می تواند به حل معماها درباره ویژگی های آب و هوای گذشته های دور زمین کمک کند. دانشمندان کلسیت خاک را به عنوان شاخصی برای تعیین مقدار دی اکسید کربن جو در عصرهای مختلف مورد توجه قرار می دهند.
تنها کافی است که یک جعبه را روی خاک بگذارید و اجازه دهید که از دی اکسید کربن پر شود. وقتی غلظت دی اکسید کربن بالا می رود به سوی جو جریان می یابد. با استفاده از این اطلاعات می توان شرایطی که در آن کلسیت شکل می گیرد را تعیین کرد.
دانشمندان در مطالعات قبلی به این نتیجه رسیده بودند که تشکیل کلسیت دلالت بر این دارد که سطح دی اکسید کربن جو سه هزار تا چهار هزار بخش در میلیون است. اما حالا مشخص شده که تشکیل کلسیت در خاک به این معنی است که سطح دی اکسید کربن جو حدود 1000 بخش در میلیون است.
برآوردها درباره نحوه شکل گیری کلسیت به خاک های فسیل شده از عصرهای گرم تر زمین در بیش از 450 میلیون سال قبل تعمیم داده شد و شرایط آب و هوایی آن دوران را به شرایط جدیدی که کره زمین با آن مواجه است متصل شد.
در نهایت وقتی این نتایج کنار هم گذاشته می شود نتایج هشدار دهنده ای به همراه دارد. اول از همه ما می دانیم که سطح دی اکسید کربن جو به دلیل سوزاندن سوخت های فسیلی رو به افزایش است و برخلاف آن چه در گذشته فکر می کردیم آب و هوای زمین خیلی بیشتر از آن چه که قبلاً تصور می کردیم به این افزایش دی اکسید کربن جو حساس است. این حرف به این معنا است که ممکن است خطر تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین نزدیک تر از آنی باشد که پیش از این گمان می کردیم.
نتیجه مطالعات حاکی از این است که تفاوت در سطوح دی اکسید کربن در عصرهای یخبندان و آب و هواهای گرمخانه ای کمتر از آنی است که پیش از این تصور می شد.