حمیده احمدیان راد
چه قدر با این جمله که مدتی است ورد زبان برخی شده موافقید: “اینجا ایران است. در ایران برنامه ریزی معنی نمی دهد”. اگر این حرف درست است پس چرا انسان های موفق با برنامه و نیز شرکت هایی وجود دارند که محصولاتشان را به کشورهایی با شدیدترین قوانین کیفیتی و نیز به بزرگ ترین شرکت های چندملیتی می فروشند؟
نمونه این شرکت ها، شرکتی است که یکی از قطعات اصلی خودرو را تولید می کند. مدیر کارخانه در هنگام استخدام نیروی کار، تمام وظایف آنها و انتظاراتش را موبه مو برای شان شرح می دهد و در قرارداد استخدام ارائه تمام امکانات و تسهیلات ممکن نظیر وسایل رفت و آمد… را قید می کند تا نیروهای کارش از این بابت هیچ نگرانی ای نداشته باشند.
همه محصولات کارخانه درست در زمان وعده داده شده و دقیقاً مطابق سفارش به شرکت سفارش دهنده تحویل داده می شود. شرکت هایی که وارد معامله با این شرکت می شوند می دانند که با آنها شوخی ندارد و باید پولش را به موقع بدهند وگرنه در هیچ شرایطی سفارش ها را تحویل نمی دهد. این شرکت با برنامه، از ناحیه بی برنامگی شرکت های دیگر متضرر می شود. ولی ضررش را این گونه جبران کرده که محصولاتش را به یکی از بزرگ ترین شرکت های تولید خودروی جهان صادر می کند.
این نمونه و نمونه های دیگر نشان می دهد که برخلاف عقیده برخی ، اتفاقاً با برنامه ریزی صحیح است که می توان به نتایج عالی دست یافت.
با این وجود سینا امیری کارشناس مدیریت عقیده دارد که این فکر که ایران کشور برنامه ریزی نیست در حال تبدیل شدن به یک فرهنگ است.
وی می گوید:”وقتی از مدیران برخی از شرکت ها می پرسیم که چرا کارهایشان را به موقع انجام نمی دهند، می گویند اینجا اروپا نیست، ایران است! همین شرکت ها کار بقیه شرکت ها را مختل می کنند و وقتی یکی درست برنامه ریزی نمی کند، کل کارها عقب می افتد. به عنوان مثال یک شرکت بزرگ درست برنامه ریزی نمی کند و از برنامه عقب می افتد. قطعه سازی که با این شرکت کار می کند خبردار می شود که کار او عقب افتاده و او هم خودش را سرگرم کار دیگری می کند و یا ماشین آلاتی را که از خارج سفارش داده در بندر می خواباند .ناگهان شرکت بزرگ کارش را شروع می کند و بقیه شرکت ها متوجه می شوند که کارشان را به موقع انجام نداده اند و آنها هم عقب افتاده اند. بنابراین برای این که عقب افتادگی شان را جبران کنند جلوی کار همدیگر را می گیرند. به خاطر همین است که محصولی که قرار بوده در زمان مقتضی تولید شود، تولیدش حتی تا یک سال عقب می افتد! در حالی که برعکس یک شرکت با برنامه بقیه شرکت ها را وا می دارد که آنها هم سریع تر کار کنند و سفارششان را به موقع تحویل دهند”.
البته شاید یکی از دلایلی که برخی عقیده دارند در ایران برنامه ریزی جواب نمی دهد این باشد که خودشان شیوه برنامه ریزی را بلد نیستند. کسانی که در پروژه عسلویه کار کرده اند از مرد ژاپنی ۷۰ ساله ای صحبت می کنند که برای این که بداند سیستم حمل و نقل منطقه چگونه کار می کند و چه مدت طول می کشد تا محموله ها جابه جا شوند یک هفته کنار دست کامیونداران می نشست تا سرعت کامیون ها و زمان حمل محموله ها را پیدا کند و به این ترتیب هنگامی که پای عقد قراردادی به میان می آمد می دانست که چه مدت را باید به حساب زمان حمل و نقل کالا بگذارد!
اما خیلی کم شرکت هایی در کشور ما پیدا می شوند که چنین برنامه ریزی دقیق و ریزی را انجام دهند. همچنین عمل کردن مطابق برنامه عزمی جدی می خواهد.
چینی ها که اینک به خیره کننده ترین کشور از نظر توسعه اقتصادی تبدیل شده اند، به شدت نسبت به انجام به موقع برنامه ها حساس اند. تا جایی که مدیر یک شرکت فرانسوی تعریف می کند که چینی ها از ما خواستند در یک پروژه قطارهای سریع السیر در این کشور روزی چهار کیلومتر خط بکشیم. اما در هفته اول تنها دو کیلومتر پیشرفت کردیم. علت این بود که در مسیر با موانع طبیعی زیاد و نیز شهرک های مسکونی مواجه می شدیم. موضوع را با دولت چین در میان گذاشتیم. آنها به سرعت نیرویی را مأمور کردند که شهرک های مسیر را خراب کنند و هر جا که تپه ای وجود داشت و امکان کشیدن پل وجود نداشت آن را منفجر می کردند. روند کار به حدی سریع شد که روزی پنج کیلومتر خط می کشیدیم!
ممکن است از نظر ما چنین واکنش های سریعی عجیب و حتی گاهی ظالمانه به نظر برسد، ولی واقعیت این است که برنامه ریزی صحیح و عمل دقیق به برنامه یکی از بنیان های توسعه کشوری نظیر چین است. البته تمام این مثال ها مربوط به برنامه ریزی برای شرکت های بزرگ بود. برنامه ریزی برای شرکت های بزرگ سخت تر است و بررسی بیشتری می طلبد. ضمن این که بوروکراسی و ضرورت سرمایه گذاری بیشتر برنامه ریزی را در شرکت های بزرگ سخت تر می کند.
اما واقعیت این است که در کشور ما بسیاری از شرکت ها و کسب و کارهای کوچک نیز یا برنامه ریزی نمی کنند و یا به طور صحیح برنامه ای تدوین نمی کنند.