حمیده احمدیان راد
بوداهای ایستاده بامیان دو مجسمه عظیم مربوط به قرن ششم میلادی هستند که در یک صخره در دره بامیان واقع در 230 کیلومتری شمال غربی کابل و در ارتفاع 2500 متری ساخته شده اند. این مجسمه ها ویروکانا و ساکیمونی نام دارند. این دو مجسمه از بزرگ ترین بوداهای ایستاده کنده کاری جهان هستند. گفته می شود که مجسمه بزرگ تر تصویر بودا دیپانکارا است. مجسمه کوچک تر در سال 507 و مجسمه بزرگ تر در سال 554 ساخته شده است. این مجسمه ها سبک هنر قندهاری را دارند. تصور بر این است که این مجسمه ها در اوج قدرت امپراتوری کوشان ها، با کمک و راهنمایی راهبان بودایی محلی ساخته شده باشد.
زایر بودایی چینی ای که در حوالی سال 630 از منطقه عبور کرده بامیان را با بیش از ده صومعه و بیش از هزار راهب به عنوان مرکز نشوونمای مذهب بودایی توصیف کرده است. او همچنین نوشته که چهره هر دو بودا با طلا وجواهرات خوب تزیین شده بودند.
بدنه اصلی دو بودا مستقیماً از صخره های ماسه سنگی تراشیده شده اند. اما جزییات از مخلوط گل با پوشال درست شده اند و با گچ روکش شده اند. این روکش گچی به منظور ارتقای حالت چهره، دست ها و چین خوردگی جامه ها روی مجسمه ها کشیده شده است. مجسمه بزرگ تر با رنگ قرمز و مجسمه کوچک تر با چند رنگ رنگ آمیزی شده.
بخش های پایین تر دست های مجسمه از همان ترکیب گل-پوشال درست شده اند که با پوششی چوبی پشتیبانی می شود. گمان بر این است که بخش های فوقانی صورت ها از ماسک ها یا قالب های چوبی ساخته شده باشند. ردیف سوراخ هایی که در غالب عکس ها دیده می شود فضاهایی هستند که میخ های چوبی ای را که به ثبات اندود گچ روی مجسمه کمک می کردند را نگه می دارد.
این مجسمه ها در سال 2001 به فرمان ملاعمر رهبر طالبان با دینامیت و در چند مرحله و در عرض چند هفته منفجر و ویران شد. اگرچه شکل دو بودا تقریباً به طور کامل تخریب شد، اما طرح کلی آنها و برخی از خصوصیاتشان هنوز قابل تشخیص است.
لازم به ذکر است که منطقه بامیان از قرن دوم میلادی تا زمان هجوم اعراب در قرن نهم میلادی یک مکان مذهبی بودایی و فلسفه و هنر هندی و مکان چند صومعه بودایی بوده است و راهبان به صورت تارک دنیا در غارهای کوچک دره بامیان زندگی می کردند. خیلی از راهبان غارهایشان را با مجسمه های مذهبی ای که استادانه ساخته شده و با رنگ های درخشان رنگ آمیزی شده بودند می آراستند. گردشگران می توانند غارهای راهبان و گذرگاه هایی که آنها را به هم وصل می کند را ببینند.
منطقه بامیان در جاده معروف ابریشم قرار دارد که در منطقه کوهستانی هندوکوش در دره بامیان واقع است. جاده ابریشم جاده کاروان رویی است که بازارهای چین را به آسیای غربی وصل می کند. تا قرن 11 میلادی بامیان بخشی از پادشاهی قندهار بود. این مکان، مکان قرارگیری چند صومعه بودایی است و یک مرکز رونق مذهب، فلسفه و هنر هندی بوده است. از قرن دوم میلادی تا زمان هجوم اعراب در قرن نه میلادی مکانی مربوط به مذهب بودایی شناخته می شود. راهبان به صورت تارک دنیا در غارهای کوچکی که به طرف صخره های بامیان درست کرده بودند زندگی می کردند. خیلی از این راهب ها غارهایشان را با مجسمه های مذهبی و استادانه ای با رنگ های درخشان نقاشی شده بودند.
یک بودای نشسته شبیه سبک آنها که در بامیان هستند هنوز در غارهای معبد بینگ لینگ در ایالت گانسوی چین وجود دارد.