کمبوجیه دوم، پسر کوروش، فاتح مصر – جنگ ها و قلمروی پادشاهی کمبوجیه – خلق و خوی پرابهام کمبوجیه – مرگ مرمور کمبوجیه دوم – بررسی امکان دفن 50 هزار سپاهی کمبوجیه دوم در توفان شن
درباره خلق و خو و رفتار کمبوجیه دوم اخبار متفاوتی وجود دارد. وی با پدرش کوروش تفاوت هایی داشت. از جمله این که برادرش بردیا را در خفا به قتل رساند. اگر قول یونانی ها را قبول کنیم وی سیاست مذهبی پدرش را که خودش هم در آغاز آن را تعقیب می کرد کنار گذاشت. نویسندگان کلاسیک به اتفاق آرا سلطنت کمبوجیه در مصر را به عنوان یک دوره از خشونت، غارت معابد، به سخره گرفتن خدایان و هتک حرمت مقبره سلطنتی توصیف می کنند.
هرودوت ادعا کرده که ایرانیان کمبوجیه را “مستبد” می نامیدند چرا که او نیمه دیوانه، بی رحم و گستاخ بود. وی می افزاید که کمبوجیه چون مرض صرع داشت، ناکامی در قشون کشی هایش باعث شدت یافتن بیماریش شد و گرفتار حالت جنونی گردید و در این حال سفاکی های زیاد و کارهای بدی از او سر زد. ازجمله خواهرش رکسانا (روشنک) را کشت و 12 نفر از نجبای پارسی را زنده به گور کرد، گاو مقدس مصری ها که آپیس نام داشت را با خنجر زخمی کرد که حیوان مزبور از آن تلف شد و براثر این اقدام، مصری ها فوق العاده از ایرانی ها متنفر شدند. همچنین وی جسد مومیایی شده آمازیس (فرعون متوفای مصر) را سوزاند. وی دین مصریان را مورد استهزا قرار داد و معابد را خراب کرد.
اما محققان امروزی عقیده دارند این ارزیابی ها بیش از آن که واقعی باشد نشان از تبلیغات پارسی و مصری بر علیه کمبوجیه بوده. کمبوجیه در واقع با اشراف پارسی دوست نبود چراکه تمایل داشت قدرت را در دست خود متمرکز کند. روحانیون مصری هم داستان های کذبی درباره اش انتشار می دادند چرا که از درآمد معابدشان کاسته بود و آنها به همین دلیل او را فردی سخت دل معرفی می کردند. در وقایع نگاری ها به زبان هیروگلیف گفته شده که کمبوجیه مبالغی که به وسیله فراعنه به معابد مصر پرداخت می شده را کاهش داده بود و فقط به سه معبد اجازه داده شد تمام امتیازاتشان را حفظ کنند.
محققان می گویند هیچ هتک حرمتی از معابد به وسیله کمبوجیه در منابع معاصر مصری ثبت نشده است. علاوه بر این براساس نوشته ای روی یک سنگ قبر رسمی، یک آپیس در 525 پیش از میلاد مرد و به فرمان کمبوجیه در یک تابوت از سنگ گرانیت به خاک سپرده شد. به موجب اسنادی ثابت شده این گاو در ابتدای قشون کشی کمبوجیه به حبشه مرده بوده. همچنین کمبوجیه در مقابل گاو مقدس مصری ها به زانو در آمده بود. متون حقوقی و اداری تأیید می کند که از همان سال اول حکومت کمبوجیه، آسیب قابل توجهی به زندگی اقتصادی مصر وارد نشده.
از طرفی محققان می گویند از مرد سیاستمداری مانند کمبوجیه بعید است درایت و روشن بینی خود را به دلیل صرع از دست داده باشد.
هر چه هست در مصر در ابتدا رفتار کمبوجیه مانند رفتار کوروش در ممالکت تسخیر شده بود. او مانند فراعنه مصر عمل کرد. به این معنی که لباس پادشاهان مصری را پوشید و مراسم دربار آنها را به جا آورد و مصری ها او را یکی از فراعنه بزرگ خود دانستند. وی به خدایان این قوم احترام زیادی گذاشت و یکی از عمال عالی رتبه مصری را مأمور اداره امور مملکت کرد. وی دستور داد اصلاحاتی به نفع ملت انجام داده شود. همچنین درباره این که آیا واقعاً به دلیل صرع یا هرچیز دیگر رفتارش تغییر کرده یا نه اختلاف نظر وجود دارد.
منابع: http://www.iranicaonline.org/articles/cambyses-opers
تاریخ ایران قبل از اسلام، نوشته حسن پیرنیا، مؤسسه انتشارات نگاه، چاپ سوم
تاریخ ایران از آغاز تا اسلام، نوشته گریشمن، ترجمه دکتر محمد معین، انتشارات دنیای کتاب، چاپ 1381