محمدرضا کریمی
دانشمندان یک سیاره فراخورشیدی پیدا کرده اند که به معنای واقعی کلمه سرد است. البته حتی اگر این سیاره سردتر از بسیاری دیگر از سیارات فراخورشیدی باشد، بازهم امکان زندگی در آن وجود ندارد. اما کارشناسان سیارات فراخورشیدی می گویند که اگر این سیاره یک ماه سنگی داشته باشد، امیدهایی برای پیدا کردن امکان حیات بر روی آن وجود دارد.
نقاشی ای که یک هنرمند از سیاره تازه کشف شده در نزدیکی ستاره اش کشیده
سیارات فراخورشیدی دیگری با دماهای پایین تر هم پیدا شده اند، اما این سیاره به دلیل دیگری نیز مورد توجه ستاره شناسان قرار گرفته است. آن دلیل هم این است که از روبروی ستاره اش عبور می کند. یعنی این که مستقیماً از بین ستاره اش و زمین عبور می کند. ستاره شناسان می توانند درباره چنین سیاره ای بیشتر تحقیق کنند. بنابراین از کشف آن هیجان زده شده اند.
حداقل دما در سطح 9b- COROT حدود 23- سانتی گراد است و بالاترین دما بر روی آن به 157 درجه سانتی گراد می رسد. این سیاره 1500 سال نوری از زمین فاصله دارد. یک سال نوری مسافتی است که نور می تواند در یک سال بپیماید و تقریباً 5.9 تریلیون مایل است.
ستاره شناسان تاکنون بیش از 400 سیاره در خارج از منظومه شمسی پیدا کرده اند و تعداد سیارات فراخورشیدی کشف شده روبه افزایش است. سیارات فراخورشیدی به سیاراتی گفته می شود که خارج از منظومه شمسی قرار دارند. بعضی از سیارات کشف شده مثل سیاره مشتری غول آسا هستند و از گاز تشکیل شده اند. بقیه به نظر می رسد که مثل زمین ما سنگی باشند. منتها سیارات سنگی ای که تاکنون در خارج از منظومه شمسی پیدا شده اند بزرگ تر از زمین بوده اند.
بیشتر سیارات فراخورشیدی خیلی داغ تراز غول های گازی منظومه شمسی ما یعنی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون هستند. اما چنان که گفته شد شرایط سیاره 9b- COROT متفاوت است. دماهای آن خیلی بالا نمی رود و در نتیجه از سایر سیارات فراخورشیدی که تاکنون شناخته شده اند خیلی به مشتری و زحل شبیه تر است. دلیل این که این نام برای این سیاره انتخاب شده این است که این سیاره ابتدا به وسیله تلسکوپ کوروت (corot) مکان یابی شد.
این سیاره ویژگی دیگری هم دارد که ستاره شناسان را از کشفشان هیجان زده کرده و آن این است که این اولین باری است که سیاره فراخورشیدی سردتری پیدا شده که از روبروی ستاره اش عبور می کند. چراکه بیشتر این قبیل سیارات که تاکنون پیدا شده اند متورم و داغ بوده اند.
هنگامی که یک سیاره از جلوی ستاره اش عبور می کند، جلوی مقداری از نور آن را سد می کند. این وضعیت به نوعی شبیه به خورشید گرفتگی است. در شرایط خورشید گرفتگی ماه از بین زمین و خورشید عبور می کند. موقعی که ستاره شناسان نور سد شده را اندازه گیری می کنند، به سرعت می توانند اندازه سیاره را محاسبه کنند.
آنها همچنین می توانند درباره جو سیاره درحال عبور از روبروی ستاره اش اطلاعاتی به دست آورند. نوری که از ستاره می آید از امواجی ساخته شده است. در حقیقت این نور از امواج زیادی با طول موج های مختلف ساخته شده است. هر طول موجی رنگ متفاوتی دارد حتی اگر همه طول موج ها با هم سفید به نظر برسند. هنگامی که این نور از میان جو سیاره فراخورشیدی عبور می کند، انواع مختلف اتم ها طول موج های مختلف نور را جذب می کنند.
در نهایت آن نور به زمین می رسد. با اندازه گیری طول موج هایی که گم شده اند، ستاره شناسان می توانند ترسیم کنند که کدام اتم ها در جو سیاره نور را جذب کرده اند.
به هرحال مطالعه سیارات فراخورشیدی هنوز در آغاز راه است. ممکن است صدها و یا حتی میلیون ها سیاره دیگر هم پیدا شود. فقط باید منتظر کشف آنها بود.
منبع: http://www.sciencenewsforkids.org/articles/20100407/Note1.asp
پرسش
درست یا نادرست: همه سیارات گازی شکل حلقه دارند.