روی یکی از مواد معدنی کمیاب و مهم است که انسان ها برای حفظ سلامتیشان به آن نیاز دارند. این عنصر پس از آهن بیشترین غلظت را در بدن دارد.
روی در سلول های تمام بدن یافت می شود. این عنصر برای درست کار کردن سیستم دفاعی بدن (سیستم ایمنی) لازم است. روی در تقسیم سلولی، رشد سلولی، بهبود زخم ها و تجزیه کربوهیدرات ها نقش دارد.
روی همچنین برای حواس بویایی و چشایی مورد نیاز است. در طول دوران بارداری، مراحل اولیه رشد و دوران کودکی، بدن برای رشد و پرورش مناسب و به موقع به روی نیاز دارد.
منابع غذایی دارای روی
غذاهای با پروتئین زیاد حاوی مقادیر زیادی روی هستند. بهترین منبع روی غذاهای دریایی و گوشت است. منتها گوشت گاو و گوسفند در مقایسه با ماهی روی بیشتری دارند. غلات و حبوبات هم مقدار زیادی روی دارند ولی در عین حال اسید سیتریک موجود در آنها در جذب روی اختلال ایجاد می کند.
دیگر منابع خوب روی آجیل، غلات سبوس دار، حبوبات و مخمرند. میوه ها و سبزیجات منابع خوب روی نیستند، چرا که روی پروتئین های گیاهی مانند روی پروتئین های حیوانی برای استفاده کنندگان در دسترس نیستند.
به این ترتیب روی موجود در مواد غذایی حیوانی، از روی موجود در مواد گیاهی که حاوی فیبروفیتات هستند، بهتر جذب می شود. بنابراین رژیم غذایی با پروتئینن کم و رژیم های گیاهخواری به کم کردن روی بدن می انجامند.
روی در بسیاری از مولتی ویتامین ها و مواد معدنی وجود دارد. این مکمل ها ممکن است حاوی گلوکونات روی، سولفات روی یا استات روی باشند.
برخی از عواقب و علایم کمبود روی عبارتند از:
-نقص دستگاه ایمنی
-عفونت های مکرر
-از دست دادن مو
-بروز مشکل و تغییر در حس چشایی (تغییر درک طعم شوری، شیرینی، تلخی)
-بروز مشکل در حس بویایی
-زخم های پوستی
-کندی رشد
-مشکلات دید در تاریکی
-زخم هایی که مدت طولانی طول می کشد تا درمان شوند
-کاهش اشتها و شبکوری (به دلیل رابطه روی با متابولیسم ویتامین A)
کمبود روی برای اولین بار در دهه 1960 در ایران و مصر دیده شد. پسران جوانی که نیمی از کالری رژیم آنها از نان های سبوس دار تخمیر نشده به دست می آمد، رشد نمی کردند و بلوغ جنسی نداشتند.
این که فرد به چه مقدار از هر ویتامینی نیاز دارد به سن و جنس او بستگی دارد. عوامل دیگر از جمله بارداری و بیماری نیز مهمند. زنان باردار و یا شیرده باید مقادیر بالاتری روی دریافت کنند.
مکمل روی در مقادیر زیاد ممکن است باعث اسهال، درد شکمی و استفراغ شود که معمولاً در 3 – 10 ساعت بعد از بلع مکمل ایجاد می شود. این علایم بعد از قطع مکمل ها در یک دوره کوتاه زمانی از بین می روند. به این ترتیب دریافت طولانی مدت مکمل (حاوی مقادیر کم روی) به مقدار بیشتر از 15 میلی گرم در روز به وسیله بزرگسالان توصیه نمی شود. آثار مصرف طولانی مدت مکمل روی شامل کمبود مس، کم خونی، نقص ایمنی و کاهش HDL (نوعی لیپید پرچگال) است. مسمومیت حاد با روی (مصرف بیش از دو گرم) منجر به تحریک معده و استفراغ می شود. مسمومیت با روی ممکن است پس از مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی که در ظرف گالوانیزه نگهداری شده اند هم اتفاق بیفتد.
افرادی که از اسپری های بینی و ژل حاوی روی استفاده می کنند هم ممکن است با عوارض جانبی مانند از دست دادن حس بویایی روبرو شوند.
منابع:
http://averaorg.adam.com/content.aspx?productId=117&pid=1&gid=002416
دانشگاه علمی کاربردی، استاد: دکتر علی کشاورز، با همکاری آزاده نجارزاده، استاد و مدیر گروه تغذیه و بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، کارشناس ارشد رشته علوم بهداشتی در تغذیه.
درسنامه جامع علوم پایه پزشکی حیان