محمدرضا کریمی
ستارگان نوترونی بقایای فوق العاده متراکم شده ستاره هایی عظیم هستند. روند شکل گیری ستاره نوترونی هم این گونه است که یک ستاره عظیم درخود فرو می ریزد و آن چه سرانجام از آن به جا می ماند کره ای به قطر یک شهر متوسط است که جرمی بیشتر از آن چه در کل منظومه شمسی وجود دارد در آن فشرده شده. شماری از نظریه ها مطرح شده اند که می کوشند توضیح دهند در هسته این اجسام فوق العاده متراکم چه چیزی وجود دارد. براساس این نظریه ها در این هسته ها از نوترون ها و پروتون های ساده گرفته تا مخلوط عجیب و غریب تری از ذرات کوانتومی وجود دارد.
چندی پیش یک ستاره نوترونی به نام J1614-2230 پیدا شد که ستاره شناسان با تحقیق بر روی آن پاسخ برخی پرسش هایشان را درباره این قبیل اشیا یافتند. دانشمندان به لطف وجود یکی از بزرگ ترین رادیوتلسکوپ های جهان به نام گرین بنک و کمی اقبال خوب به این نتیجه رسیده اند که J1614-2230 باقی مانده ستاره ای با جرمی معادل 1.97 برابر جرم خورشید است. این دقیق ترین تخمینی است که تا این تاریخ درباره جرم یک ستاره نوترونی زده شده و چندین مدل پیشنهادی درباره اجزای تشکیل دهنده ستاره های نوترونی را از رده خارج کرده است.
ستاره شناسان تحقیق خود را بر ثبت زمان های رسیدن پالس های الکترومغناطیسی منظمی که از این ستاره نوترونی می رسد بنا کردند. J1614-2230 یک ستاره تپنده یا تپ اختر (Pulsar) است. تپ اختر ستاره ای نوترونی است که به سرعت در حال چرخش است و سازوکاری در پرتوافکنی نور دارد که خیلی شبیه به فانوس دریایی است. به این ترتیب که مثل یک فانوس دریایی که بر کشتی های نزدیک پرتو می افشاند، بر تلسکوپ های ستاره شناسان هم رفت و آمد می کند. ستاره تپنده ای که به وسیله محققان هدف تحقیق قرار گرفته یک فرفره نسبتاً سریع است که بیش از 300 انقلاب را در ثانیه کامل می کند. اما هر پالس آن دقیقاً همان موقع به زمین نمی رسد. با این حال دانشمندان این شانس را داشتند که به دلایلی توانستند پالس ها را با حداقل تأخیر دریافت کنند.
کل میلر استاد فیزیک نجوم دانشگاه مریلند می نویسد که بعضی از این ستارگان حاوی هیپرونند که ذراتی فقط اندکی سنگین تر از نوترون های پایدارند یا حاوی کوارک ها هستند که یکی از ذرات بنیادین در فیزیک است. کوارک ها به هم می پیوندند تا ذراتی ترکیبی به نام هادرون ها را تشکیل دهند که پایدارترینشان پروتون و نوترون هستند. پروتون و نوترون از اجزای تشکیل دهنده هسته اتمند. می توانم بگویم که یکی از دلایل جرم نسبتاً بالای این جسم وجود هسته ای است که تحت سلطه نوترون ها و پروتون ها و تعدادی از الکترون ها است.