علایم و نحوه تشخیص استئوآرتریت (آرتروز)

دکتر مونا زارع

استئوآرتریت (آرتروز) یک نوع شایع از آرتریت است که در آن از دست دادن تدریجی غضروف از مفاصل به وقوع می پیوندد. علایم شایع استئوآرتریت شامل درد، خشکی، کاهش بعضی حرکات مفصل و تغییرات در شکل مفاصل درگیر است. اگرچه استئوآرتریت می تواند تقریباً هر مفصلی را درگیر کند اما اغلب اوقات دست ها، زانوها، لگن و ستون مهره ها را درگیر می کند.

استئوآرتریت شرایط مزمنی است که به تدریج در طول زمان بدتر می شود. معیارهای زیادی وجود دارند که ممکن است پیشرفت آن را آهسته و علایم را کنترل کند. تشخیص آرتروز اولین گام برای اطمینان یافتن از درمان مناسب آن است.

در این مقاله علایم و آزمون های تشخیصی ای که می تواند برای افراد دچار آرتروز مورد استفاده قرار گیرند (نه درمان آرتروز) مرور می گردد.

انواع استئوآرتریت

دو نوع اصلی آرتروز وجود دارد که علل به وجود آورنده مختلفی دارند:

آرتروز با علت نامشخص (ایدیوپاتیک): آرتروز ایدیوپاتیک علت قابل تشخیصی ندارد (در حال حاضر شناخته نشده است) ممکن است محدود باشد (محدود به یک یا دو مفصل) یا عمومی باشد (در سه مفصل یا بیشتر)

آرتروز ثانویه: به وسیله شرایط زمینه ای ایجاد می شود مثل آسیب به مفاصل، تجمع کلسیم درون مفصل، سایر شرایط مرتبط با استخوان و مفصل (مثل روماتیسم) یا شرایط پزشکی مثل دیابت

عوامل خطر استئوآرتریت

شماری از عوامل می توانند خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش دهند. بیشتر افرادی که دچار استئوآرتریتند بر اثر یک عامل و یا بیشتر از یک عامل به این بیماری دچار شده اند.

سن: افزایش سن یکی از قوی ترین عوامل خطر برای استئوآرتریت است. این شرایط به ندرت در افراد جوان تر از 40 سال رخ می دهد اما دست کم 80 درصد از افراد بالای 55 سال بعضی شواهد اختلال را در تصویربرداری دارند. به هرحال همه افرادی که در تصویر برداری آرتریت دارند درد یا سایر مشکلات مفصلی ندارند.

جنس: به دلایل ناشناخته زنان بین 2 تا 3 برابر مردان احتمال دارد که به استئوآرتریت دچار شوند.

چاقی: افرادی که چاقند بیشتر در معرض خطر ایجاد آرتروز هستند. کاهش وزن ممکن است این خطر را کاهش دهد.

شغل: آرتروز با مشاغل مشخصی که نیازمند چمباته زدن (یا قوز کردن) و یا زانو زدن های مکرر است مانند پنبه ریسی، باربری لنگر، کشتی سازی و نجاری در ارتباط است.

استئوآرتریت لگن با کار در مزرعه، کار ساختمانی و سایر فعالیت های نیازمند برداشتن بارهای سنگین، ایستادن های طولانی مدت یا راه رفتن در مسافت های زیاد هرروزه مرتبط است.

ورزش: خطر ابتلا به استئوآرتریت در افرادی که در ورزش های خاصی شرکت می کنند افزایش می یابد؛ این ورزش ها شامل کشتی، بوکس، پرتاب کردن توپ در  بازی بیس بال، دوچرخه سواری، چتربازی،کریکت (ورزش تیمی با چوب مخصوص و توپ است که در یک زمین چمن دایره‌ای یا بیضی شکل میان دو تیم ۱۱ نفره بازی می‌شود) ژیمناستیک، باله، فوتبال هستند. در مقابل دویدن به نظر نمی رسد که خطر آرتروز را افزایش دهد.

علایم آرتروز

علایم آرتروز معمولاً بعد از 40 سالگی رخ می دهد و به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر فرق می کند.

درد: علامت اصلی آرتروز درد مفصل است که با فعالیت بدتر و با استراحت بهتر می شود. در موارد شدید، درد ممکن است هنگام استراحت در شب نیز رخ دهد. درد معمولاً نزدیک مفصل درگیر رخ می دهد. به هرحال در بعضی موارد ممکن است درد به سایر نواحی ارجاع شود برای مثال درد آرتروزی که در مفصل بین استخوان ران و لگن است ممکن است در زانو حس شود.

مفاصل درگیر آرتروز ممکن است در لمس حساس باشند. سطح (میزان) درد معمولاً در طول زمان ثابت است. هر گونه افزایش ناگهانی در سطح درد می تواند نشان دهنده آسیب اخیر یا یک شرایط زمینه ای مثل نقرس باشد.

خشکی: خشکی صبحگاهی یک علامت شایع آرتروز است. این خشکی معمولاً در طی 30 دقیقه پس از بلند شدن برطرف می شود اما ممکن است در طول روز، در طی دوره های عدم فعالیت برگردد. برخی از افراد تغییرات در علایم، مرتبط با  تغییرات وضع هوا را ذکر می کنند.

تورم (افیوژن): آرتروز ممکن است باعث نوعی از تورم مفصل به نام افیوژن شود که در نتیجه تجمع مایع اضافی در مفصل ایجاد می شود.

احساس صدای ترق تروق یا صدای خشن (کریپیتوس): حرکات یک مفصل درگیر با آرتروز ممکن است باعث ایجاد یک صدای ترق تروق یا صدای خشن به نام کریپیتوس شود. این حس احتمالاً به علت سخت شدن سطوحی است که داخل مفاصل به طور طبیعی نرمند.

رشد رو به خارج استخوانی (استئوفیت): آرتروز اغلب باعث رشد رو به خارج استخوان به نام استئوفیت یا خارهای استخوانی می شود. برآمدگی های استخوانی می توانند زیر پوست نزدیک مفاصل حس شوند و معمولاً در طول زمان بزرگ می شوند.

علایم در مفاصل خاص: آرتروز همه مفاصل را به طور مساوی درگیر نمی کند. این شرایط بیشتر انگشتان، زانوها، لگن (مفصل بین استخوان ران و لگن) و ستون مهره ها را درگیر می کند. به ندرت بازو، مچ دست و پا درگیر می شوند. علاوه بر این اغلب مفاصل یک طرف بدن متفاوت با طرف دیگر درگیر می شوند.