حمیده احمدیان راد
با ورود به قرن ۲۱ میلادی، بسیاری از مفاهیم تغییر پیدا کرده است. به عنوان مثال سواد دیگر همان معنی کلاسیک توانایی خواندن و نوشتن را ندارد. بلکه مفهوم سواد، سواد الکترونیکی و به عبارتی توانایی استفاده از رسانه های الکترونیکی به خصوص اینترنت است و مؤلفه های دیگری را هم دربرمی گیرد.
در قرن ۲۱ میزان اطلاعات هم دیگر تنها براساس میزان تحصیلات دانشگاهی سنجیده نمی شود، چرا که یک فارغ التحصیل دانشگاه ناچار است به طور مداوم دانشش را به روز کند. در حال حاضر فارغ التحصیلان رشته مکانیک بعد از دو سال و فارغ التحصیلان رشته رایانه بعد از شش ماه دانش شان کهنه می شود و باید اطلاعاتشان را به روز کنند.
سواد با تعریف های جدید
جهان ما در حال گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی است. همین عامل سبب شده شکل و سطح سواد و اطلاعات تغییر کند. در نتیجه همه افراد از همه نسل ها نیاز به بازآموزی و سوادآموزی از نوع جدید دارند. در جامعه اطلاعاتی کسی که خواندن و نوشتن می داند و حتی فراتر از آن تحصیلات عالی دارد ولی به عنوان مثال نحوه استفاده از اینترنت را نمی داند باسواد تلقی نمی شود.
قرن ۲۱ به سمتی می رود که اکثر مشاغل به سواد، دانش و مهارت های جدید از جمله توانایی کار با رایانه نیاز دارند. ورود به این عرصه آموزش ها و فرهنگ و تفکر جدیدی را می طلبد.
رایانه و عصر اطلاعات نحوه تدریس و ارزشیابی و برنامه های درسی مدارس را تغییر داده و می دهد. در مدارس دانش آموزان می آموزند تا انبوهی از اطلاعاتی را که از اینترنت می گیرند پردازش کنند و از این اطلاعات در جهت یادگیری بیشتر استفاده کنند. آنها می توانند با منابع علمی جهان ارتباط برقرار کنند. آموزش مجازی دانشگاهی هم این امکان را فراهم می کند تا افراد بدون حاضر شدن در کلاس های درس دانش و مهارت هایشان را گسترش دهند.
تعداد استادان و ظرفیت کلاس های دانشگاهی در کشور ما محدود است و از طریق اینترنت می توان افراد زیادی را از این طریق آموزش داد. در این شرایط اگر مردم ما سواد الکترونیکی نداشته باشند نمی توانند همگام با این تحولات پیش بروند. تجار با سواد الکترونیکی می توانند بهتر تجارت کنند، کارمندان می توانند مهارت هایشان را افزایش دهند و مدیران دانش مدیریتشان را افزایش دهند.
مرتضی خلخالی کارشناس باسابقه آموزش می گوید: «در دهه های اخیر نیمه عمر بسیاری از نظام های علمی خیلی کوتاه شده است. به طوری که هم اکنون، این شاخص در حوزه های علوم تجربی، پزشکی و مهندسی به سه سال و دو سال و کمتر از آن نیز رسیده و حتی در مورد دانش الکترونیک از چند ماه تجاوز نمی کند. در نتیجه، به طور مرتب بعضی از مطالب کتاب های قدیمی منسوخ شده و مطالب جدیدتر یا تکامل یافته تری جای آنها را می گیرد.
ما خودمان هم در نمایشگاه های بین المللی کتاب تهران شاهد روند کاهش فاصله زمانی میان تاریخ ویرایش یک کتاب دانشگاهی خارجی با ویرایش قبلی آن بوده و هستیم. بدیهی است که در این شرایط و با چنین افزایشی در آهنگ رشد دانش مورد نیاز، باید راه حلی برای تبدیل پدیده انفجار دانش به یک فرصت پیدا کرد. برنامه های درسی باید مملو از صحنه های ارتباط علم با زندگی، برخورد با معماها، کاوشگری و پروراندن مهارت های اندیشیدن باشد.
دانش آموزان باید مهارت جست وجوی منابع مورد نیاز و استفاده از داده ها و کتاب های مرجع و راهنما و امکانات رایانه و اینترنت را برای اندیشیدن و ابداع داشته باشند و فرصت های فراوانی برای مشاهده، جست وجو، پیشنهاد طرح ها و اجرای آنها، ارزیابی شواهد و نتایج و استفاده از بازخوردها برای تعدیل مسیر داشته باشند.»
هم اینک هالیوود با انبوهی از رایانه ها تصاویر جانداران را شبیه سازی می کند و بازیگران مرده را در فیلم ها زنده می کند. با استفاده از رایانه ها هالیوود فرهنگ آمریکایی را به همه جا روانه می کند. مهم تر از آن دانش استفاده از رایانه موجب می شود مشاغلی به وجود آید که در آنها از کار در کارخانه هایی با دودکش های بزرگ خبری نیست. به عبارتی کشورهای پیشرفته صنایع آلاینده را به کشورهای دیگر می فرستند و خود با سواد علمی جدید جایگاه خود را تثبیت می کنند.