نویسنده: رضا لاجوردیان
ترجمه: حمیده احمدیان راد
599 شمسی (1220 میلادی)- قبایل مغول به ویژه به رهبری چنگیز خان به شکل وحشیانه ای به ایران حمله کردند که در نوع خودش یکی از بدترین فجایع تاریخ ایران بود.
اولاد چنگیز خان، بخصوص هولاگو خان، تقریباً همه شهرهای اصلی ایالت های شمال شرقی ایران را ویران، کتابخانه ها و بیمارستان ها و راه ها را نابود و جمعیت را به طور کامل قتل عام کردند. میزان کشتار به میلیون تخمین زده می شود.
606 شمسی (1227 میلادی)- چنگیز خان مرد. امپراتوری او بین پسرانش تقسیم شد.
637-732 شمسی (1353-1258 میلادی)- مغول ها بغداد را در سال 637 غارت کردند و به این ترتیب به خلافت عباسی پایان دادند. قاآن ها سایر مغولان را کنار زدند و بر بغداد و پرشیا مسلط شدند.
650 شمسی (1271 میلادی)- مارکوپولو از راه ایران به سفرش به چین ادامه داد. او در سفرنامه اش درباره ظلم و وحشی گری مغول ها مطالبی نوشته است. او نوشته که ویرانی، خرابی و مرگ بر ایران زیبا، آباد و توانا تحمیل شده.
586-652 شمسی (1273-1207 میلادی)- مولوی از بزرگ ترین شاعران پارسی گوی و نویسنده مثنوی، تصوف را به قله های بی نظیری رساند. او به عنوان یک پارسی در آناتولی ترکیه زندگی کرد (والدین او از ترس مغول ها مهاجرت کرده بودند). شعر و فلسفه مولانا تأثیر فوق العاده ای بر سراسر جهان اسلام به جا گذاشت.
653 شمسی (1274 میلادی)- خواجه نصیر الدین طوسی فیلسوف و ستاره شناس بزرگ، رصدخانه مراغه را بنا کرد که اولین رصدخانه به شکل مدرن در تاریخ علم بود. او در محاسبات ریاضی پیشرفت هایی ایجاد کرد و انقلاب زمین به دور خورشید و شکل و اندازه و کروی بودن زمین را نشان داد. کار او بعداً به لاتین ترجمه شد و 200 سال بعد که کپرنیک به عنوان پایه گذار ستاره شناسی مدرن مطرح شد، گفت که خورشید مرکز جهان است.
592-671 شمسی (1292-1213 میلادی)- سعدی دو تا از درخشان ترین آثار زبان فارسی یعنی بوستان و گلستان را به رشته تحریر درآورد. اشعار او تأثیر عظیمی بر هند، آسیای مرکزی و حتی دورتر از آن بر مسلمانان چین به جا گذاشت. اشعار او بر همبستگی و اتکای متقابل نوع بشر به هم صرف نظر از هر ملیتی، نژادی یا مذهبی تأکید داشت.
674 شمسی (1295 میلادی)- غازان خان اولین قاآنی شد که به اسلام روی آورد. بعد از تغییر دین او، مغول ها مثل مهاجمان عرب، ترک و یونایی، ایرانیزه شدند. نخست وزیر غازان خان، رشید الدین اهل پرشیا بود که یکی از اولین آثار تاریخ جهان یعنی التواریخ جامی را از خود به جا گذاشت. بعد از تقریباً یک صد سال از زمان تهاجم مغول، سیاست های رشید الدین در دوره ای کوتاه صلح و رونق و آبادانی را به همراه آورد. امپراتوری وسیع مغول تبادل ایده ها و کالاها در سراسر چین، هند و پارس را تسهیل کرد.
699 شمسی (1320 میلادی)-کمال الدین فارسی با تئوری هایی در زمینه انکسار و انعکاس پیشرفت هایی اساسی در حوزه نورشناسی به وجود آورد.
699-769 شمسی (1390-1320 میلادی)- حافظ، بزرگ ترین شاعر زبان فارسی، مشهورترین اثرش یعنی دیوانش را نوشت. حافظ صوفی بود که مشخصه های آن عشق به بشریت و خود را وقف خدا کردن است.
784 شمسی (1405 میلادی)- تیمور (تیمورلنگ) که یک مغول ترک بود، بیشتر پرشیا و مناطق اطرافش را تسخیر کرد. با وجود خوی وحشیانه ای که تیمور داشت طرفدار هنر بود. او سمرقند را پایتخت خود کرد و هنرمندان را از سراسر پرشیا گرد آورد. بعد از مرگش، امپراتوری او از هم فروپاشید اما نوادگانش برای تقریباً یک قرن بر بخش های مختلف پرشیا حکومت کردند.
808 شمسی (1429 میلادی)- جمشید کاشانی- ریاضیدان برجسته تئوری هایی را بسط داد و اولین ماشین حساب را اختراع کرد و در فعالیت های ستاره شناسی در سمرقند مشارکت کرد.