حمیده احمدیان راد
ایران از زمان پیش از تاریخ یعنی قرن ها پیش از آن که اولین تمدن ها در حوالی بین النهرین سر برآورند محل سکونت انسان ها بوده. کوروش کبیر استوانه کوروش را به وجود آورد که به نظر می رسد اولین بیانیه حقوق بشر جهان باشد. عقاید مهم کوروش بعداً بر حقوق بشر تأثیرات بزرگی به جا گذاشت. قواعد حکومت داری کوروش با گزینش «عشق» به جای «ترس» بنیان قانون اساسی ایالات متحده آمریکا را هم تحت تأثیر قرار داد.
در طول دوره ساسانیان فرهنگ ایرانی، مناطقی بسیار فراتر از مرزهای این امپراتوری را تحت تأثیر قرار داد. به طوری که این تأثیر به اروپای غربی، آفریقا، چین و هند می رسد و نقش برجسته ای را در شکل دادن به هنر قرون وسطایی هم در اروپا و هم در آسیا ایفا می کند. این تأثیر بعداً به جهان اسلام هم گسترش می یابد.
بعد ایران از اعراب شکست می خورد و به امپراتوری عرب ضمیمه می شود. اما این شکست پیروزی دیگری را برای ایران به همراه می آورد. بعد از این دوره ادبیات، فلسفه، پزشکی و هنر ایرانی فعال شدند و عنصر اصلی تمدن اسلامی در سراسر جهان شدند. علاوه بر برتری روشنفکری بدون بحث ایرانیان، در نتیجه هزاران سال تمدن، ایران از برتری صنعتی و هنری و پیشه وری خود هم استفاده های زیادی کرد. در طول این دوره، ایران و دانشمندان ایرانی یک دوره طلایی اسلامی را به وجود آوردند. ایران در این نقطه از تاریخ یک مرکز جهانی برای پژوهش علمی شد و با فلاسفه، دانشمندان، مهندسان و مورخانش کمک های بی شماری به فناوری، علم و پزشکی جهان کرد و بعداً بر رشد علمی اروپا در دوره رنسانس هم تأثیر گذاشت.
همین ها نشان می دهد دین اسلام سوار بر فرهنگ ایرانی، اثرات علمی فراوانی بر جای گذاشته و ایران حوزه نفوذ فرهنگی و تمدنی عالمگیر داشته و دارد و همچنین نشان می دهد که هویت ایرانی تعریفی گسترده دارد. بنابراین هم کسانی که هویت ایرانی را به پیش از اسلام منحصر می کنند و هم کسانی که هویت ایرانی پیش از اسلام را انکار می کنند هر دو در اشتباهند. چون هویت ایرانی هر دوی اینها را در برمی گیرد و ضمن این که بسیار منعطف و پذیراست، همواره تأثیر خود را بر دیگران به جا می گذارد. بنابراین لازم است که در ابتدا بدون هر تعصبی هویت ایرانی را تعریف کنیم و بپذیریم که این هویت از چند هزار سال پیش آغاز شده. همچنین بپذیریم که این هویت متعلق به همه اقوام ایرانی است و مثلاً صحبت از نژاد آریا برای هویت دادن به همه ایرانیان کاری اشتباه است. چون ایرانیان همه از یک نژاد نیستند. آنها از تعداد زیادی از نژادها، اقوام، مذاهب و زبان ها تشکیل شده اند که از این نظر ایران در رده سوم جهانی است و هر یک از این ها بر هویت ایرانی تأثیری به جا گذاشته اند. برای کسب اطلاعات درباره نژادهای مردم اینجا را کلیک کنید.
به خاطر همین است که باستان شناسان می گویند هر نقطه از ایران را که کاوش کنیم اثری تاریخی از زیر خاک های آن پدیدار می شود و درتاریخ معاصر هم هر یک در شکل دهی به این هویت مشترک نقش داشته اند.
اگر رستم اسطوره ایرانی از خطه سیستان هدفش را دفاع از ایران قرار داده بود، خطه آذربایجان زرتشت و انقلاب مشروطه و مردم سالاری را به هویت ایرانی تقدیم کرد. در مناطق مرکزی بی بدیل ترین معماری ها ساخته شد و از شمال ایران، کردستان و خوزستان و خراسان و لرستان و … ارزش ها و مؤلفه های فرهنگی بی شماری از علم، هنر و شعر و موسیقی و معماری و زبان به هویت ایرانی وارد شد تا ایران، ایرانی باشد که هنگام جنگ تحمیلی همه اقوام به دفاع از خاک آن بپردازند. ایرانیانی که بر سر قبر مولوی می روند برای جهانگردان شعر او را به فارسی بخوانند، هنگامی که نام خلیج فارس در نقشه ها و موزه ها به خلیج عربی تغییر می کند از هر نقطه از جهان اعتراض کنند و این رویه را تغییر دهند و به خانه هر ایرانی که در خارج از کشور ساکن است بروید می بینید خانه اش را فرش کرده و به فرزندانش آداب و رسوم ایرانی می آموزد. اما باید به خاطر داشته باشیم که این هویت چند هزارسال حفظ شده و ما هم باید نقشی در حفظ آن ایفا کنیم.