حمیده احمدیان راد
آنفولانزای خوکی و آنفولانزای مرغی بیماری هایی هستند که تقریباً برای همه ما شناخته شده اند. گسترش این بیماری هادر مقاطعی از زمان ها در جهان و مرگ و میری که موجب شده و می شود، آنها را تبدیل به بیماری های شناخته شده ای کرده است. بیماری جنون گاوی هم یکی از بیماری های مشهوری است که برای مدتی هراسی از خوردن گوشت دام ها به وجود آورد. اما اگر بدانید که این بیماری ها تنها سه تا از 800 بیماری مشترک بین انسان ها و حیوانات هستند بی شک وحشت خواهید کرد. حتی زنبور عسل نیز می تواند دارای قارچی باشد که انسان را بیمار می کند.
بسیاری از این بیماری ها می توانند وارد مواد غذایی ای که ما مصرف می کنیم بشوند و موجب بیماری و حتی تلفات جانی شوند. اما افراد زیادی در کشور ما پیدا نمی شوند که از نقش دامپزشکان در حفظ جان و سلامت بدن در مقابل این بیماری ها آگاهی داشته باشند.
احتمالاً بسیاری از افراد نیز نمی دانند که دامپزشکان نقش زیادی هم در پیشرفت های پزشکی ایفا می کنند و دیگر این که آنها همیشه باید آماده مبارزه با هر نوع تهدیدی از راه بیوتروریسم هم باشند. به خاطر همین است که یکی از اعضای شورای مرکزی سازمان نظام دامپزشکی نماینده ای از وزارت دفاع است و برخی از پست های بسیار کلیدی را نیز دامپزشکان در اختیار دارند.
ناظر هر جنبنده ای که مصرف انسانی دارد!
«هیچ جنبنده ای وجود ندارد که قرار باشد به مصرف انسانی برسد و از زیر نظر ما خارج باشد». این را سید محمد آقامیری رییس سازمان نظام دامپزشکی می گوید:«ما با استفاده از علم دامپزشکی امنیت روانی، غذایی و بهداشتی مردم را تضمین می کنیم. در هر نوع غذایی که هر فردی از هنگام بیدار شدن تا زمان خوابیدن مصرف می کند و به نوعی به حیوانات مربوط است، دامپزشکی دخالت دارد».
به عنوان مثال دامپزشکان دو بار بر دامی که قرار است بعداً به عنوان پروتئین مصرف شود نظارت می کنند. یک بار قبل از کشتار در کشتارگاه دکتر دامپزشک دام را بررسی و معاینه می کند تا دچار بیماری ای نباشد و در صورت صحت دام، مهر دامپزشکی به آن می زند. این مهرها خوراکی هستند و ضرری برای انسان ندارند. یک بار هم بعد از کشتار دام گوشت آن مورد بررسی دامپزشک قرار می گیرد.
دکتر آقامیری می گوید:«احتمالاً دیده اید که جگری که مورد استفاده قرار می دهید از سطح داخلی کارد خورده است. این کار دامپزشکان است تا مطمئن شوند جگر دارای انگل نیست».
پس از آن که از صحت گوشت ها اطمینان حاصل شد، این گوشت ها با ضوابط خاص و در ماشین های خاصی که دارای مجوز حمل گوشت و مرغ و … باشند، تحت نظارت دامپزشکان بارگیری می شوند تا به مراکز عرضه حمل شوند. پس از آن هم باز هم همه مواد غذایی ای که به نوعی به دام ها مربوطند در مراکز عرضه نیز تحت نظارت دامپزشکان هستند تا اطمینان حاصل شود که به شیوه ای بهداشتی نگهداری می شوند.
همه کشتارگاه ها تحت نظارت دامپزشکان هستند. این دامپزشکان که به عنوان مسئول فنی در کشتارگاه ها فعالیت می کنند از بخش خصوصی هستند. اما عضو و تحت نظر سازمان نظام دامپزشکی نیز هستند.
هنگامی که بحرانی ایجاد می شود نیز دامپزشکان به سرعت وارد عمل می شوند. آقامیری می گوید:«برای مبارزه با بیماری ها ضوابطی وجود دارد. به عنوان مثال در زمینه بیماری های طیور، کانون آن معدوم می شود. بعد تا شعاعی خاص از کانون مجدداً طیور را معدوم می کنند. تا شعاعی جوجه ریزی انجام نمی شود و تا شعاعی اجازه ورود و خروج طیور داده نمی شود و قرنطینه انجام می شود. جز این دامپزشکان به مناطق مختلف از جمله جاهای صعب العبور اعزام می شوند تا کار واکسیناسیون دام ها را انجام دهند».
آقامیری می افزاید:«بارها پیش آمده دامپزشکان و حتی اساتید دانشگاه در حین مبارزه با بیماری ها بیمار شده و یا حتی جانشان را از دست داده اند. همین اخیراً ما یکی از اساتید دانشگاهیمان را به همین دلیل از دست دادیم».
مشکل افزایش بی رویه تعداد فارغ التحصیل
سازمان نظام دامپزشکی که از سال 1376 به وجود آمده هم اینک 21000 عضو دارد که علاوه بر دامپزشکان اعضای آن را افرادی از رده های کاردانی و تکنسین و دکترای رشته پزشکی نیز تشکیل می دهد. اما یک مشکل عمده افزایش بیش از حد نیاز تعداد فارغ التحصیلان مرتبط با این حرفه است.
در حال حاضر برای حیوانات کوچک مطب هایی در سطح کشور وجود دارد. ولی کسانی که حیوانات کوچک در منزل نگه داری کنند زیاد نیستند. باغ وحش ها و یا آزمایشگاه ها نیز می توانند محلی برای کار دامپزشکان باشند و یا برخی محل های کار که سگ گله و نگهبان دارند می توانند مشتریان دامپزشکان باشند. ولی در هر صورت تعداد دامپزشکانی که در این حوزه ها فعالیت می کنند خیلی زیاد نیستند و عمده آنها با دام ها سروکار دارند. در حالی که تعداد دام ها هم چندان افزایش نیافته فرصت های شغلی برای دامپزشکان زیاد نیست و در نتیجه معضل بیکاری برای آنها وجود دارد.
نقشی فراتر از پیشگیری و درمان بیماری های دامی
نقش دامپزشکان تنها به پیشگیری و درمان بیماری های مشترک بین حیوان و انسان محدود نمی شود. دکتر جمشید رزم یار معاول سازمان نظام دامپزشکی می گوید:«دامپزشکی در اقتصاد کشور نقش دارد. چراکه فعالیت و کنترل دامپزشکان می تواند شاخص های تولید گوشت، ماهی و … را بالا ببرد».
همچنین وی به نقش دامپزشکان در پیشرفت های پزشکی اشاره می کند. به این ترتیب که دانشجویان دکترای دامپزشکی 120 واحد درسی را می گذرانند و در آنها علاوه بر عوامل بیماری زایی در انسان لازم است عوامل بیماری زا در حیوانات را هم یاد بگیرند و به همین دلیل می توانند در تحقیقات پایه ای به پزشکان کمک کنند. چنان که مؤسسه رویان در زمینه شبیه سازی گوسفند کارش را در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران انجام داد. علاوه بر پیشقدم بودن در کمک به پیشرفت جراحی، تمام داروها ابتدا بر روی حیوانات آزمایش می شود و این کار را نیز دامپزشکان انجام می دهند. به این ترتیب دامپزشکان در تحقیقات پایه ای، فیزیولوژی، ایمنی شناسی، آزمایشگاه های هپاتیت سی و خون شناسی نیز نقش تعیین کننده ای دارند.
وی به این نکته جالب نیز اشاره می کند که در مرغ و ماهی و تخم مرغ و … داروهایی مورد استفاده قرار می گیرد که دامپزشکان نظارت می کنند این داروها باقی نمانند در بدن آنها باقی نمانند. چراکه اگر این داروها باقی بمانند و وارد بدن انسان شوند، بدن انسان ها را در مقابل داروهایی که پزشکان تجویز می کنند مقاوم می کنند.
وی می گوید:«دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، دو سال پیش از خود دانشگاه تهران ایجاد شد و بنابراین سابقه علمی دامپزشکی در کشور ما زیاد است. ما محققان خیلی زیادی داریم. پیش از انقلاب متخصصان از خارج می آمدند ولی الان در این زمینه خودکفا هستیم. منتها با وجود این پیشرفت ها مشکلاتی نیز داریم. امکاناتمان کم است. دانشکده های دامپزشکی لازم است که تجهیز شوند و نهاد عمومی سازمان نظام دامپزشکی هم به کمک بیشتری نیاز دارد. به لحاظ ساختار قانونی هم به قوانین بهتری نیاز داریم. یکی دیگر از مشکلات ما این است که مرزهای حرفه ای تعریف شده نیست. به عنوان مثال مرز مهندس دامپرور و پزشک دام مشخص نشده و در نتیجه مهندس دامپرور در کارهای بهداشتی وارد می شود که در صلاحیت او نیست. همچنین در برخی جاها کمبود دامپزشک است و در بعضی جاها تراکم وجود دارد. در حالی که با دادن تسهیلات، دامپزشکان می توانند به مناطق بیابانی و خشک هم بروند و رونقی در دامپروری ایجاد کنند. چراکه به عنوان مثال مرغداری به این که در بیابان باشد یا جای دیگر کاری ندارد. چنان که برخی کشورها با وضع آب و هوایی بیابانی این کار را کرده و در آن موفق هم بوده اند».