محمدرضا کریمی
دانشمندان بسیاری عقیده دارند که جانوران در آستانه ششمین انقراض بزرگ تاریخ خود هستند. آنها هشدار می دهند که گرم شدن زمین و وخیم شدن وضع محیط زیست-که هر دو ناشی از فعالیت های انسانی است- به انقراض دسته جمعی جانوران منجر می شود. این انقراض ابعادی به وسعت پنج انقراض بزرگ دیگری که در 450 میلیون سال گذشته به وقوع پیوسته خواهد داشت.
آخرین انقراض دسته جمعی جانوران با کشته شدن دایناسورها در 68 میلیون سال قبل همراه بود. منتها تخمین زدن درباره وسعت ابعاد انقراضی که در راه است، مشکل است. دلیل آن هم ناتوانی در برآورد میزان تنوع گونه های امروزی در مقایسه با گونه هایی است که در گذشته وجود داشته اند.
انسان های امروزی در حدود 40 هزار سال پیش از آفریقا به اروپا و آسیا مهاجرت کردند، اما تا حدود 13000 سال قبل به آمریکای شمالی نرسیدند. یک تا دو هزار سال بعد از رسیدن آنها هم با انقراض پستانداران در آمریکا همراه بوده است.
قسمت خوشبینانه ماجرا این است که انسان در حدود 13000 سال قبل اولین تأثیرش را بر انقراض جانوران به جا گذاشت. اما ما در طول 10 هزار سال گذشته شاهد انقراض گسترده ای نبودیم و تنوع جانوری برای حدود ده هزار سال گذشته ثابت ماند. انتظار می رود که پس از هجوم انسان های هوموساپینس به اروپا در تقریباً 40 هزار سال پیش الگوی مشابهی در این قاره به وجود آمده باشد.
اما نکته این جا است که پس از یک دوره ده هزار ساله ثبات نسبی در گونه های جانوری، در 100 یا بیش از 100 سال اخیر شاهد تغییرات بسیار زیادی در گونه های جانوری هستیم. درواقع تغییرات هم به مراتب عظیم تر از آن چیزی است که پیش از این انتظار داشتیم و ما شاهد انقراض زیر گونه ها و حتی چند گونه هستیم. با این روند به نظر می رسد که در حال حرکت به سوی یک حادثه انقراضی بزرگ باشیم.
البته می توانیم به ادامه حیات بقیه گونه هایی که هنوز از بین نرفته اند خوشبین باشیم. به شرط این که تلاش هایمان را برای حفظ این گونه ها دو چندان کنیم. در این صورت می توانیم جلوی جریان انقراض آنها را در آینده سد کنیم.
دانشمندان می گویند که پیش از ورود انسان به آمریکای شمالی شاهد تغییرات زمین شناسی به مراتب بزرگ تری نسبت به دوره پس از ورود انسان به این منطقه بودیم. اما تغییرات پیش از ورود انسان در مقایسه با دوره پس از ورود او به منطقه تأثیر زیادی روی تنوع پستانداران به جا نگذاشته بود.
تنها دلیلی که برای این تفاوت در وضعیت گونه های جانوری قبل و بعد از ورود انسان به منطقه می توان ذکر کرد، ورود خود او به صحنه است. در گذشته معمولاً پستانداران می توانستند با این تغییرات کنار بیایند. تنها هنگامی که انسان ها سر رسیدند شمار پستانداران رو به کاهش نهاد.
اگر درباره انقراض پستانداران در اروپا هم تحلیل های مشابهی به دست آید، می توانیم بگوییم که پس از آمدن انسان انقراضی در میان پستانداران رخ داده است. حالا هم با افزایش تعداد انسان ها بر روی زمین همراه با تغییرات آب و هوایی ناشی از رفتار انسان با شرایط غیرمعمولی مواجه شده ایم. به نظر می رسد که همان شرایط انقراضی که در گذشته رخ داده در حال حاضر هم به وجود آمده است.
البته در حال حاضر یک مورد اضطراری وجود دارد و آن این است که ما تا به حال 15 تا 42 درصد گونه های پستانداران را از دست داده ایم و پرسش این است که چه کار کنیم تا تعداد بیشتری از آنها را از دست ندهیم.
منبع: http://www.sciencedaily.com/releases/2009/12/091217115838.htm