آیا کوتوله های سفید می توانند قابل سکونت باشند؟

محمدرضا کریمی

ستاره شناسان چند سالی است که به دنبال سیاره های مشابه زمین در خارج از منظومه شمسی می گردند. سیاراتی به ابعاد زمین که فاصله شان از ستاره ای خورشید مانند به اندازه فاصله زمین از خورشید باشد. پیدا کردن چنین سیاراتی تنها قدم اول در راه پیدا کردن حیات در خارج از منظومه شمسی است. زمین ما به خاطر داشتن اشکال حیات سیاره ای استثنایی محسوب می شود و ستاره شناسان امیدوارند در یکی از سیارات مشابه زمین هم با علایم حیات مواجه شوند.

هم اینک فضاپیمای کپلر ناسا پیشگام جست وجوی سیاراتی است که دست کم از راه دور به طور قابل توجهی شبیه زمین به نظر می رسند. این فضاپیما در اطراف حدود 150000 ستاره به دنبال سیارات زمین مانند می گردد.

اما ستارگان خورشید مانند تنها بازیگران این صحنه نیستند و سیارات فراخورشیدی قابل سکونت را در اطراف ستاره هایی که به عنوان کوتوله های سفید شناخته می شوند هم می توان یافت. ستارگان در طول زندگی خود یک مرحله پیری دارند. ستارگانی که از حدی بزرگ ‌تر باشند به سیاهچاله و اگر از این حد کوچک ‌تر باشند به کوتوله سفید تبدیل می‌شوند.

ستاره ها پیش از این که به کوتوله سفید تبدیل شوند ابتدا به شکل یک غول سرخ متورم می شوند و همه سیارات نزدیک به خود را می بلعند (این سرنوشتی است که ممکن است در انتظار زمین در چند میلیارد سال آینده باشد یعنی زمانی که خورشید به یک غول قرمز تبدیل می شود.) شاید سیارات بتوانند بعد از این که غول قرمز باد شده به یک کوتوله سفید خیلی کوچک تر تبدیل می شود، دوباره تشکیل شوند. یا شاید سیارات به قدر کافی دور باشند تا از قربانی شدن فرار کنند و بعد از این که فاز غول قرمز تمام می شود رو به داخل مهاجرت کنند. اگر چنین سیاراتی در فاصله درست از یک کوتوله سفید قرار بگیرند- حدود 0.5 درصد تا دو درصد فاصله بین زمین و خورشید- ممکن است به طور بالقوه قابلیت زندگی داشته باشند.

اگر قبول کنیم که سیارات قابل سکونت در اطراف کوتوله های سفید وجود دارند، آن وقت می توانیم آنها را از روی زمین و با استفاده از تلسکوپ هایی که اندازه متوسط دارند پیدا کنیم. این درحالی است که برای یافتن سیاراتی شبیه زمین در اطراف ستارگان خورشید مانند به تلسکوپ هایی نیاز است که لزوماً باید در فضا مستقر شوند. درنتیجه فضاپیماهایی نظیر کپلر مورد نیاز است.