محمدرضا کریمی
همه موجودات زمینی، موجودیتشان را مدیون خورشید هستند که نیروگاه قدرتمندی در دل آسمان است. اما خورشید وجودش را مدیون چیست؟
خورشید و ستاره های دیگر طی فرایندی، از یک ابر سرد حاوی گاز و گردوغبار به یک رآکتور همجوشی هسته ای تغییر شکل می دهند که برای میلیاردها سال می سوزد.
ستارگان با جرم پایین ستارگانی هستند که جرمی بیشتر از چند برابر جرم خورشید را به دست نمی آورند. نظریه پردازان دهه 60 میلادی درباره نحوه تشکیل هسته این ستارگان نظریه ای مطرح کرده اند. براساس یک نظریه، هسته اولیه ستارگان با جرم پایین موقعی تشکیل می شود که ابر ضخیمی از گاز و گرد و غبار شروع به جذب و فروریزی در خودش می کند و هنگامی که ماده در دل خودش متراکم می شود، گرما منتشر می کند. موقعی که منطقه مرکزی ابر به اندازه کافی متراکم می شود و گرمای به دام افتاده جلوی فروریزی بیشتر ماده در خود را می گیرد، یک هسته اولیه نسبتاً باثبات با دمای معادل تنها حدود 100 کلوین (175- درجه سانتی گراد) را تولید می کند. این هسته از نظر اندازه آن قدر بزرگ هست تا درصورتی که به جای خورشید قرار بگیرد سیارات داخلی تر منظومه شمسی را ببلعد. البته با تشکیل هسته اولیه روند در خود فروریزی ماده کند می شود، اما به طور کامل متوقف نمی شود و با گذشت زمان تراکم هسته و درجه حرارت آن بالا می رود.
در دمای تقریباً 2000 کلوین (1700 درجه سانتی گراد)، گاز غالب هسته یعنی هیدروژن، از مولکول ها به اتم هایش تجزیه می شود و در هسته فرایند درخودفروریزی چشمگیرتری شروع می شود. همه انرژی ای که صرف گرم نگه داشتن هسته می شد، صرف تجزیه مولکول های هیدروژن می شود به طوری که دیگر توانایی ایستادگی در برابر فروریزیش را نخواهد داشت. در نهایت آن چه از این درخودفروریزی باقی می ماند یک جسم کوچک تر، متراکم تر و داغ تر یا به عبارتی یک پیش ستاره است.
تاکنون ستاره شناسان نتوانسته اند هیچ هسته اولیه ای را در هیچ ستاره ای مشاهده کنند. چرا که فرایند تشکیل یک هسته اولیه تنها ده ها هزار سال طول می کشد و در این مدت به شکلی کمرنگ می درخشد و تنها اشعه مادون قرمز ظریفی را خارج می کند. ما هسته های بدون ستاره و پیش ستاره های خیلی جوانی را می بینیم، اما عصر مابین اینها را نمی بینیم.