محمدرضا کریمی
براثر وقوع سیل در پاکستان 20 میلیون نفر بی خانمان شده اند و شعاع ویرانی های ناشی از سیل در این کشور به بیش از 600 مایل می رسد. حالا این پرسش کلیدی مطرح شده که آیا وقوع سیلی که ظرف 80 سال گذشته در این کشور بدترین فاجعه در نوع خود به شمار می رود ( تخمین زده می شود که یک پنجم این کشور به زیر آب فرورفته باشد) به گرم شدن زمین مربوط است و با این حساب احتمال وقوع دوباره آن وجود دارد؟
در سال های اخیر میزان بارش های موسمی در پاکستان و غرب هند افزایش یافته است. در ماه جولای سال 2005، تنها در یک روز در مومبایی حدود 950 میلی متر باران بارید و بیش از هزار نفر در جریان سیلاب ایالت ماهاراشترا کشته شدند. سال گذشته هم، سیل مرگبار شمال غرب پاکستان را در هم نوردید و کراچی هم دچار سیل شد.
این وضعیت از گرم شدن زمین (که به معنی روند رو به رشد بارندگی های سیل آسا در جهان است) و نیز احتمالاً از تشدید و تغییر چرخه ال نینو متأثر است. برای فهم این که چرا گرم شدن زمین به چنین سیلاب های مصیبت باری منجر می شود، لازم است به وضعیت آب و هوا در جنوب آسیا نگاهی بیندازیم. در این منطقه علاوه بر باران های شدید، با کاهش یخ های فلات تبت و تغییر الگوهای بارشی در آن مواجهیم. در نتیجه در سطوح بالاتر این فلات از میزان برف کاسته می شود و برف ذوب شده هم سریع تر از کوه ها جریان می یابد و به سطح زمین می رسد.
این وضعیت هم از تغییرات آب و هوایی ناشی می شود. چراکه در درجه اول گرم شدن هوا موجب می شود برف کمتری ببارد. دوم این که جو با پایداری کمتر موجب بارندگی شدید می شود. جو کمتر پایدار همچنین به جریان بیشتر هوا بر روی کوه ها منجر می شود. به طوری که بادها و بارش های موسمی در شمال غربی هند و پاکستان بیشتر و در شمال شرق ضعیف تر می شود. چنان که سال 2006 با خشکسالی شدید و نامعمول در آسام و باران شدید در شمال غرب هند همراه بود. مطالعاتی که اخیراً در آمریکا انجام شده هم نشان می دهد که آب و هوای کوهستانی در این منطقه در حال تغییر است.
در این میان نوسانات ال نینوی جنوبی (Enso) که تعیین کننده نوسانات ده ساله آب و هوایی در سراسر حوضه اقیانوس آرام و داخل جنوب آسیا و آفریقا است هم نقش ایفا می کند.
با این که هیچ اجماع علمی ای وجود ندارد، اما به نظر می رسد که اگر روند نابودی جنگل های انبوه آمازون ادامه یابد و روند ذوب یخ/ برف هم در سراسر فلات تبت ادامه یابد، تغییرات عظیمی در نوسانات آب و هوایی Enso به وجود خواهد آمد و بالا رفتن دما در این سرزمین با مناطق اقیانوس آرام قابل قیاس خواهد شد. جایی که نوسانات دما به چند درجه رسیده است. دلیل نگرانی درباره تغییرات Enso هم به قدرت دوره ایش برمی گردد. چراکه به میزان زیادی بر بزرگی و جهت سیلاب ها، خشکسالی ها و طوفان ها اثر می گذارد.
نتیجه این شده که جمعیت بزرگی از مردم جهان تحت تأثیر این وقایع قرار گرفته اند. در این شرایط حکومت ها و جوامع منطقه بدون سیستم های هشدار دهنده و زیرساخت های مدیریت آب، نمی توانند به عواقب ویرانگر ناشی از تغییرات آب وهوایی، رشد جمعیت و بی ثباتی ژئوپلیتیکی پاسخ دهند.
منبع: http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/aug/24/pakistan-floods-deluges-after-the-deluge