محمدرضا کریمی
احتمالاً تاکنون با افرادی که دست یا پایشان قطع شده و از حس خارش یا درد و … در عضو از دست رفته شان شکایت می کنند مواجه شده اید. این افراد با این که دیگر عضوشان سرجایش نیست ولی با حس هایی در آن مواجه می شوند. گویی که هنوز روح در عضو قطع شده وجود دارد. درحالی که همه اینها تصورات است.
این حس ها اغلب دردناک هستند و دانشمندان هم همیشه در جست وجوی راه هایی بوده و هستند که به تسکین درد در عضور قطع شده کمک کنند. یک راه معالجه جدید بر استفاده از آینه بنا شده تا به فرد قطع عضو شده «حقه بصری» بزند. مبنای این روش معالجه هم این است که اگر یک فرد قطع عضو شده بتواند بدنش را به شکل دیگری ببیند، مغزش ممکن است ارسال پیام های درد را متوقف کند.
وی. اس. راماچاندران عصب شناس و مدیر مرکز مغز و ادراک دانشگاه سن دیگوی آمریکا ابداع کننده این روش معالجه جدید است. او در تحقیقش نشان داده که درد خیالی را با کمک یک آینه می توان کاهش داد. به این ترتیب که می توان آینه را طوری قرار داد که موقعی که فردی با دست یا پای قطع شده به آن نگاه می کند مانند این باشد که هر دو دست یا هر دو پایش را دارد. به این ترتیب به عنوان مثال هنگامی که این فرد مشت دست سالمش را باز و بسته می کند در این آینه می بیند که مشت هر دو دستش را باز و بسته می کند. در همان زمان به مغز او هم این پیام می رسد که او هر دو مشتش را باز و بسته می کند. یعنی مشت دست قطع شده هم باز و بسته می شود. در این شرایط فرد درد کمتری احساس می کند.
اما در آخرین تحقیقی که دانشمندان عصب شناس انجام داده اند نتایج باز هم جالب تری به دست آمده است. به این ترتیب که می توان به مغز افراد قطع عضو شده آموزش داد تا اعضای از دست رفته شان را تا حد ممکن به همان شکلی که وقتی وجود داشته کار می کرده، حرکت دهند. به عنوان مثال فرد می تواند مچ دست قطع شده را خم کند و یا آن دست را حول یک دایره کامل بچرخاند.
هفت نفر از کسانی که دستشان قطع شده بود در این آزمایش شرکت کردند و بعد از آموزش های گسترده مغزی چهار نفر از آنها به نتایج خوبی رسیدند.
یکی از دانشمندان عصب شناسی که در زمینه مغز و دستگاه عصبی در انستیتوی کارولیستای استکهلم سوئد کار می کند و در این تحقیق شرکت داشته می گوید:«صرف نظر از این که این که فردی عضوش را از دست داده باشد یا نه، آموختن انجام حرکات ناممکن فقط با فکر کردن درباره انجام آن خیلی هیجان انگیز است».
هرچند که به خودی خود نتایج این مطالعه درباره افراد قطع عضو شده جالب است، اما جالب تر آن است که می تواند به افراد دیگری که آشفتگی های مغزی دیگری دارند نیز کمک کند.
به عنوان مثال فردی با بیماری بی اشتهایی عصبی که به طور کامل اشتهایش را از دست می دهد یا به طورکلی دست از خوردن می کشد ممکن است با نتایج مرگباری مواجه شود. افرادی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند، معمولاً تصویر آشفته ای از خود در ذهن دارند و اغلب هم به شدت این تصور منفی است. بنابراین وقتی شخصی که دچار قطعی عضو شده می تواند کار غیرممکنی را انجام دهد، فردی با بی اشتهایی عصبی هم می تواند با تمرکز روی یک تغییر در بدنش تصورش را از خودش تغییر دهد.