محمدرضا کریمی
چرا بیرونی ترین لایه جو خورشید داغ تر از جو پایین تر و سطحش است در حالی که این لایه بیشترین فاصله را از هسته که تولید کننده گرمای خورشید است دارد؟ این پرسشی است که تقریباً از 70 سال پیش ذهن فیزیکدانان ستاره شناس را به خود مشغول کرده است.
از آن زمان پاسخ های مختلفی برای این پرسش ارایه شده است. این پاسخ ها از پراکندگی امواج صوتی یا امواج مغناطیسی در جو بالاتر خورشید یا کرونا، تا وقوع انفجارات کوچک انرژی در مقیاس نانو موسوم به نانوفلرها در این لایه را شامل می شود. حالا نسل جدیدی از تجهیزات مشاهده کننده خورشید سازوکار متفاوتی را در خارجی ترین لایه جو خورشید نشان می دهد. سازوکاری که از طریق انتقال مستمر گاز یونیزه داغ به کرونا، می تواند این لایه جو را با مقدار زیادی از گرمای خورشید مجهز کند.
نتیجه مشاهدات این که اسپیکول ها که چشمه هایی با عمر کوتاه در پلاسما هستند و از کروموسفر یا جو پایین تر خورشید منشأ می گیرند، نقشی را در گرم کردن کرونا و رساندن دمای آن به میلیون ها کلوین ایفا می کنند. اسپیکول ها تا حدودی ناشناخته اند و طول عمرشان هم تنها 100 ثانیه است. آنها با سرعت هایی معادل 50 تا 100 کیلومتر در ثانیه از کروموسفر بلند می شوند.
درحالی که دمای اسپیکول ها بر فراز لایه کروموسفر ده ها هزار درجه کلوین است، بخش هایی از کرونا با دماهایی بالاتر از یک میلیون تا دو میلیون کلوین می خروشد. هر درجه سانتی گراد معادل 274.15 کلوین است.
هنوز مشخص نیست چه چیزی باعث می شود پلاسمای کروموسفر با سرعتی زیاد پرتاب شود و همچنین معلوم نیست چه عاملی موجب می شود این پلاسما در کرونا به دماهای بسیار زیاد برسد. درواقع پیوند بین اسپیکول ها و گرمای کرونا رازی 70 ساله است.
گرچه به نظر می رسد اسپیکول ها پدیده مهمی در مناطق مشخصی از خورشید هستند، اما زمان نشان خواهد داد که آیا پلاسمای داغ کافی در مقیاسی عظیم را حمل می کنند تا علت گرمای وحشتناک کرونا را توضیح دهد یا نه. براساس محاسبات اولیه اسپیکول ها تنها بخش کوچکی از پلاسمای داغ کرونا را تأمین می کنند. راز دمای کرونال هنوز به طور کامل حل نشده، اما تکه ای از پازل برجای خود قرارگرفته است.
منبع: http://www.nature.com/scientificamerican/journal/v304/n3/full/scientificamerican0311-18a.html
مقالات مرتبط: