آیا همه معیارهای اخلاقی همیشه ثابتند؟

بسیاری تصور می کنند همه معیارهای اخلاقی همیشه ثابتند و به عنوان مثال مانند زیبایی شناسی به مرور زمان تغییر نمی کنند. این درحالی است که به گفته روانشناسان اگر دقیق تر نگاه کنیم متوجه می شویم دورنمای اخلاقیات همیشه در حال تغییر است و معیار اخلاقی یا غیر اخلاقی بودن رفتارها به سرعت و در طول دهه ها تغییر کرده است.

محققان می گویند تغییر اخلاقیات گاهی نوعی از شکوفایی را بازتاب می دهد.

این شکوفایی اخلاقی تنها به تغییر رفتارهایی نظیر برده داری و یا دوئل مربوط نمی شود که به طور مستقیم به دیگران آسیب می رسانده است بلکه نقض انواع دیگری از اصول اخلاقی را هم شامل می شود که زمانی تابو به شمار می رفت. همچنین برخی از رفتارها که تا همین چند قرن پیش جزو طبیعت دوم بشر به حساب می آمدند و به راحتی در شهرهای بزرگ انجام می شدند اینک کنار گذاشته شده اند. رفتارهایی هم هستند که زمانی جلب توجه نمی کردند ولی اینک به هیچ عنوان انجام نمی شوند.

این تغییرات پرسش هایی به ظاهر مجزا ولی مرتبط با یکدیگر را به وجود می آورد که محققان به دنبال یافتن پاسخ آنها هستند. اول این که چه چیزی باعث می شود اخلاقیات در طول زمان تغییر کنند؟ به گفته روانشناسان ارایه پاسخی مشخص به این پرسش مشکل است. چراکه علم روانشناسی معمولاً در مقیاس های زمانی خیلی کوتاه تر کاربرد دارد درحالی که تغییرات اخلاقی در مدتی طولانی به وجود می آیند. با این حال به گفته روانشناس و زبان شناس معروفی به نام استیو پینکر بیزاری رو به افزایش ما از آسیب رساندن به دیگران و افزایش همدلی میان انسان ها یا به قول فیسلوفی به نام پیتر سینگر گسترش دایره اخلاقی ریشه می گیرد. بر اساس نظریه سینگر گسترش دایره اخلاقی به معنی این است که اخلاق با روند تکاملی انسان رابطه دارد.

این ایده ای قوی است، اما هنوز پاسخی برای این پرسش نیست که چرا دایره های اخلاقی گسترش می یابند. براساس نظریه محققی به نام آنتونی آپیا تغییرات اخلاقی اغلب درنتیجه تماس با گروه های اجتماعی جدید و قرار گرفتن در معرض هنجارهای اجتماعی و اخلاقی به وجود می آید. آپیا به عنوان نمونه به بستن پاهای زنان ژاپنی برای کوچک شدن آنها اشاره می کند که کاری الزام آور بود اما وقتی حامیان آن با فرهنگ های جدیدی روبرو شدند به ناگهان به تابو تبدیل شد.

دراصل وقتی یک گروه در معرض جهان گسترده تر قرار می گیرد دایره ایدئولوژیک آن گسترش می یابد و در وضعیتی قرار می گیرد که ناگهان به یک اقلیت کوچک اخلاقی تبدیل می شود. پس از آن، اخلاقیات این گروه در نتیجه فشار اجتماعی محض تغییر می کند.

پرسش دومی که مطرح می شود این است که می توان موارد زیادی ذکر کرد و براساس آنها نشان داد اخلاقیات درحال شکوفایی هستند. اما آیا نشانه هایی هم وجود دارد که آنها در حال تنزلند؟

پاسخ به این پرسش هم مشکل است و محققان برای دادن پاسخ به این پرسش مطالعه ای انجام داده اند.

نتیجه این تحقیق نشان داد سطح همدلی دانشجویان نسبت به دیگران در طول 40 سال گذشته به طور پیوسته در حال کاهش بوده است و دانشجویان همدلی را یک صفت کم اهمیت تر و درحال نزول می بینند. در نتیجه فشاری بر روی خود احساس نمی کنند تا همدلیشان را در پرسشنامه هایشان نشان دهند. این نشان می دهد که جهت قطب نمای اخلاق جمعی ما می تواند در خلاف جهت گسترش دایره اخلاق هم حرکت کند.

این تحقیق براساس پاسخ های دانشجویان به پرسشنامه ها به دست آمده. بنابراین ما نمی دانیم که آیا دانشجویان در در طول این دهه ها همچنین کمتر احتمال داشته به خانم های پیر برای عبور از خیابان کمک کنند یا نه.