دکتر مونا زارع
هایپوگلایسمی یا قند خون پایین وقتی اتفاق می افتد که سطح قند خون بسیار پایین باشد. افت قند خون در افراد دیابتی که انسولین و بعضی داروهای خوراکی دیابت را دریافت می کنند شایع است.
این تصویر یک کیف تزریق گلوکاگون را نشان می دهد. این کیف شامل یک سرنگ و سوزن، یک ویال کوچک از پودر گلوکاگون و ظرف (مخصوص نگهداری این وسایل) است.
روش تزریق گلوکاگون: سرسوزن را در سر ویال قرار فروبرید و مایع درون سرنگ را در ویال حاوی پودر تزریق کنید. به آرامی ویال را تکان دهید (بچرخانید) تا پودر و مایع را مخلوط کنید تا جایی که پودر حل شود. مایع درون ویال را داخل سرنگ بکشید.
سر سوزن را در قسمت تحتانی شکم یا بالای ساق upper leg)) فروبرید و مایع را تزریق کنید. (در متن محل تزریق طرفین قسمت پائینی شکم و یا ران thigh)) ذکر شده است. به شکل محل تزریق مراجعه کنید.)
چرا من افت قند خون می گیرم
افت قند خون وقتی رخ می دهد که فرد دیابتی یکی از کارهای زیر را انجام داده باشد:
-مصرف بیش از حد انسولین یا داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون
-عدم دریافت غذای کافی
-انجام ورزش شدید (با جوش و خروش) بدون خوردن غذای سبک (سرپایی) یا بدون کاهش دوز انسولین
-فاصله زیاد بین وعده های غذایی
-مصرف زیاد الکل. اگرچه مصرف الکل به میزان متوسط هم می تواند خطر افت قند خون را در افراد با دیابت نوع یک افزایش دهد.
علایم افت قند خون
علایم افت قند خون از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند در طول زمان تغییر کند. در طی مراحل اولیه افت قند خون، شما ممکن است علایم زیر را داشته باشید:
-تعریق
-لرزش
-احساس گرسنگی
-احساس اضطراب
اگر افت قند خون در این مرحله برطرف نشود (درمان نشود)، می تواند علایم شدیدتری ایجاد کند که شامل این موارد است:
اشکال در راه رفتن (سخت، به زحمت راه رفتن)–
-ضعف
-اشکال در دید واضح
-رفتارهای عجیب و غریب یا تغییرات شخصیت
-ازدست دادن سطح هشیاری یا تشنج
وقتی مقدور بود، می بایست از افت قند خون خود با اندازه گیری قند خون مطمئن شوید.
هایپوگلایسمی به طور کلی به قند خون 60 میلی گرم بر دسی لیتر (3.3 میلی مول بر لیتر) یا پایین تر اطلاق می شود.
بعضی از بیماران دیابتی علایم افت قند را در سطوح قند خون اندکی بالاتر نشان می دهند. اگر قند خون شما برای مدت طولانی بالا بوده، ممکن است علایم افت قند و احساس ضعف را در قند خون حدود 100 میلی گرم بر دسی لیتر (5.6 میلی مول بر لیتر) نشان دهید.
کنترل بهتر قند خون کمک می کند که سطحی از قند خون که شما شروع به احساس علایم می کنید، پایین بیاید.
تزریق گلوکاگون می بایست در کناره تحتانی شکم یا بالای ساق (upper leg) (مناطق مشخص شده در شکل) صورت گیرد.
بی اطلاعی از افت قند خون
بی اطلاعی از افت قند خون زمانی اتفاق می افتد که شما علایم اولیه افت قند خون را نداشته باشید در نتیجه نمی توانید در مراحل اولیه آن را برطرف کنید (درمان کنید) و علایم شدیدتر افت قند خون مثل افتادن یا تشنج محتمل تر است. عدم آگاهی از افت قند خون یافته ای شایع است به خصوص در افرادی که بیش از پنج سال است دیابت نوع یک دارند.
هم افت قند خون و هم ناآگاهی از آن برای افرادی که قند خون خود را شدیداً با انسولین کنترل می کنند شایع تر است.
افرادی که مقادیر زیادی الکل می نوشند، افرادی که خسته اند و یا افرادی که بتابلاکر (گروهی از داروها که به طور شایع برای کنترل فشار خون بالا استفاده می شود) را مصرف می کنند، ممکن است متوجه علایم افت قند خون خود نشوند یا ممکن است متوجه نشوند که علایمشان به خاطر افت قند خون است.
ناآگاهی از افت قند خون می تواند در افرادی که داروهای ضد دیابت مشخصی (مثل گلی بوراید) مصرف می کنند به خصوص در افراد مسن با بیماری های قلبی یا کلیوی اتفاق بیفتد.
افت قند خون شبانه (Nocturnal hypoglycemia)
یعنی افت قند خونی که هنگام خواب رخ می دهد. این امر می تواند باعث به هم خوردن خواب شود، اما اغلب فرد متوجه آن نمی شود. افت شبانه قند خون نوعی از ناآگاهی از افت قند خون است. بنابراین اگر شما افت شبانه قند خون دارید احتمال کمتری وجود دارد که علایمی داشته باشید که به شما نیاز به درمان را هشدار دهد. تشخیص افت قند خون شبانه می تواند دشوار باشد و می تواند خطر ناآگاهی از افت قند خون در 48 تا 72 ساعت بعدی را افزایش دهد.
برای تزریق گلوکاگون ، سرنگ را با زاویه نود درجه در شکم یا بالای ساق (upper leg) نگه دارید. (درمتن، محل تزریق طرفین قسمت پائینی شکم و یا ران thigh)) ذکر شده است. به شکل محل تزریق مراجعه کنید.) به سرعت سوزن را در پوست فروبرید و پیستون را کامل فشار دهید. سرسوزن را از پوست بردارید. به آرامی پوست را درمحل تزریق فشار دهید. در مواردی که فرد استفراغ می کند وی را به پهلو برگردانید.
پیشگیری از افت قند خون
بهترین راه پیشگیری از افت قند خون، کنترل مکرر قند خون و آماده بودن برای درمان فوری آن در همه زمان ها است. شما و یک دوست نزدیک یا خویشاوند نیازمندید علایم افت قند خون را یاد بگیرید و همیشه قرص های گلوکز، ماده شیرین قویhard candy) ) یا سایر منابع کربوهیدرات که زود اثر می کنند را همراه داشته باشید.
قرص های گلوکز از آن جا که مزه مطلوبی دارند پیشنهاد می شوند، اما شما نامحتمل است که بدون افت قند خون آنها را بخورید. در مقایسه آب نبات/ شکلاتcandy) ( می توانند همیشه بخصوص برای بچه های دیابتی لذیذ باشد حتی وقتی سطح قند خون طبیعی باشد.
قند خون پایین می تواند ترسناک و نامطلوب باشد و شایع است که فرد از تجربه کردن های آینده آن، نگران باشد. این موضوع ممکن است موجب شود که سطح قند خونتان را خیلی بالا نگه دارید که آن هم باعث عوارض دراز مدت دیابت می شود. آموزش دیدن و آگاهی از قند خون می تواند توانایی شما را برای تشخیص سریع تر قند خون پایین بهبود بخشد.
صحبت از ترس از افت قند خون با فرد تأمین کننده سلامت (مثل پزشک) می تواند کمک کنننده باشد.
درمان افت قند خون
وقتی بی حال و بی انرژی هستید، می بایست هرچه زودتر قند خون خود را اندازه بگیرید. به هر حال اگر وسایل دستگاه اندازه گیری قند خون شما (نوارقند، سوزن (لانست)، دستگاه اندازه گیری) به صورت آماده در دسترس نیست، یکراست در پی درمان خود بروید. خود را به سرعت درمان کنید به خصوص اگر قند خون شما زیر 40 است.
-اگر قند خون شما 70- 51 است، 15 -10 گرم کربوهیدرات سریع الاثر (نصف فنجان آب میوه، 6 تا 8 عدد hard candy، 3تا4 قرص گلوکز) مصرف کنید.
-اگر قند خون شما زیر 50 است، 30-20 گرم کربوهیدرات سریع الاثر مصرف کنید.
این مقدار خوراکی معمولاً برای رساندن قند خون به محدوده بدون بالا رفتن قند خون (قند خون بالا هایپرگلایسمی نامیده می شود) کفایت می کند.
در ابتدا از مصرف غذاهایی که حاوی چربی هستند (مثلcandy bar ( یا پروتئین (پنیر) خودداری کنید. زیرا اینها قدرت بدن شما را برای جذب گلوکز کم می کنند.
بعد از پانزده دقیقه مجدداً قند خون خود را اندازه بگیرید و اگر لازم بود مجدداً درمان کنید. اگر وعده بعدی غذایی شما بیش از یک ساعت دیگر است، 15 گرم دیگر کربوهیدرات و یک اونس (برابر 28.35گرم) پروتئین مصرف کنید که به عنوان مثال cracker با پنیر (cracker نوعی بیسکوییت نازک خشک است که اغلب شور است و معمولاً با پنیر خورده می شود) یانصف ساندویچ باکره بادام زمینی (peanut butter) است.
مهم این است که زیاده روی نکنید که باعث بالا رفتن قند خون و اضافه وزن در درازمدت می شود.
گلوکاگون
اگر قند خون شما شدیداً پایین باشد ممکن است بیفتید یا آن قدر هشیار نباشید که بتوانید بخورید. یک دوست نزدیک یا خویشاوند می بایست آموزش دیده باشد که افت قند شدید را بشناسد و سریع درمان کند.
مواجهه با فردی که دوستش دارید در حالی که رنگ پریده، عرق کرده با رفتارهای عجیب، یا افتاده روی زمین است و تشنج می کند می تواند ترسناک باشد. یک تزریق گلوکاگون به سرعت این علایم را برطرف می کند. گلوکاگون هورمونی است که سطح قند خون را به سرعت بالا می برد.
گلوکاگون در کیف (جعبه) وسایل اورژانس است که می توان با نسخه از داروخانه تهیه کرد. راهنمایی های لازم در هر کیف (جعبه) گلوکاگون وجود دارد.
یک هم اتاقی، همسر یا والدین می بایست طریقه استفاده از آن (تزریق گلوکاگون) را قبل از رخ دادن شرایط اورژانس یاد بگیرد.
مهم این است که کیف گلوکاگون به راحتی پیدا شود (دم دست باشد)، خراب نشده باشد و دوست یا فامیل بتواند آرامش خود را حفظ کند. شما می بایست کیف را بعد از تاریخ انقضا مجدداً پر کنید اگرچه احتمال نمی رود که استفاده از آن بعد از تاریخ انقضا آسیب برساند.
روش
-گلوکاگون می بایست در شکم (طرفین قسمت پائینی شکم) یا ران تزریق شود. تکنیک و محل تزریق مشابه انسولین است.
-محافظ سوزن را بردارید و کل محتوی سرنگ (مایع شفاف) را در پودر گلوکاگون بریزید (تزریق کنید). گیره پلاستیکی روی سرنگ را برندارید. سوزن را از ویال بردارید.
-به آرامی مخلوط را بچرخانید تا پودر حل شود. محلول می بایست شفاف باشد و اگر محلول تغییر رنگ داده از آن استفاده نکنید.
-شیشه (ویال) را برعکس نگه دارید و محلول را با سرنگ بکشید. (تا نشانه mg1 روی سرنگ برای بزرگسالان و بچه های بیشتر از 20 کیلوگرم) بچه های زیر 20 کیلوگرم نصف دوز لازم دارند و فقط نصف محلول باید وارد سرنگ شود (تا نشانه نیم میلی گرم روی سرنگ)
-محل تزریق را در شکم یا رانthigh) ) انتخاب کنید.
-سوزن را در پوست قرار دهید.
-پیستون را فشار دهید تا گلوکاگون تزریق شود.
-سوزن را بیرون بکشید و سرنگ را در ظرف نگهداری (محل مخصوص) قرار دهید. سعی نکنید که پوشش سر سوزن را بگذارید. محل تزریق را به آرامی فشار دهید.
فرد را به سمت پهلو برگردانید (این کار اگر فرد استفراغ می کند باعث پیشگیری از خفگی می شود.)
علایم می بایست در عرض 10 تا 15 دقیقه برطرف شود اگرچه تهوع استفراغ ممکن است 60 تا 90 دقیقه بعدتر ادامه یابد. به محض این که بیمار بیدار شد و قادر به بلعیدن بود، یک کربوهیدرات سریع الاثر مثل آب میوه یا قرص گلوکز به او بدهید. وقتی بیمار احساس بهتری پیدا کرد می بایست غذای سبک با پروتئین مثل cracker با پنیر و یا ساندویچ کره بادام زمینی (peanut butter) بخورد.
اگر بیمار در عرض ده دقیقه هشیار نشد، یک تزریق دیگر گلوکاگون لازم است، اگر یک کیف دیگر گلوکاگون مهیا باشد. اورژانس (115) می بایست به سرعت باخبر شود.
پیگیری افت قند خون
وقتی سطح قند خون طبیعی شد و علایم شما برطرف شد، معمولاً می توانید به فعالیت های معمول خود برگردید. اگر به گلوکاگون احتیاج داشتید می بایست با پزشک خود تماس بگیرید که به شما کمک کند تا مشخص شود چگونه و چرا دچار قند خون شدیداً پایین شدید و می تواند تنظیماتی را پیشنهاد کند تا از واکنش های آینده پیشگیری کند.
در 48 تا 72 ساعت اول بعد از یک رخداد افت قند خون، شما ممکن است اشکال در شناخت علایم افت قند خون داشته باشید (نتوانید علایم افت قند خون را به خوبی تشخیص دهید) علاوه بر این توانایی بدن برای مقابله با سطوح پایین قند خون کاهش یافته است. سطح قند خون را قبل از خوردن، ورزش کردن یا رانندگی اندازه بگیرید تا جلوی دوره دیگر افت قند خون را بگیرید.
چه موقع کمک بخواهیم؟
در شرایط زیر یک عضو خانواده یا دوست می بایست به سرعت فرد را به بیمارستان ببرد یا با اورژانس (115) تماس بگیرد:
-اگرفرد پانزده دقیقه بعد از درمان با گلوکاگون هنوز گیج باقی بماند.
-غیر هشیار یا تقریبا غیر هشیار است و گلوکاگون مهیا نباشد.
-علی رغم دریافت مقادیر کافی کربوهیدرات سریع الاثر یا دریافت گلوکاگون قند خون پائین باقی بماند.
در بیمارستان یا اورژانس، (یا هنگامی که کارکنان اورژانس به منزل شما آمده اند.) درمان داخل وریدی برای بالا رفتن سریع قندخون داده می شود.
پس از درمان یک دوست یا خویشاوند می بایست شما را به منزل برساند.
منابع:
http://www.uptodate.com/contents/hypoglycemia-low-blood sugar-in-diabetes-mellitus-beyond-the-basics/2013
2-MOBIUPTODATE:hypoglycemia/patient information/beyond the basis
-3فرهنگ معاصر انگلیسی فارسی-محمدرضا باطنی/دستیاران: فاطمه آذرمهر، مهران مهاجر، محمد نبوی/انتشارات فرهنگ معاصر/چاپ یازدهم –ویراست دوم 1382
برنامه نویس رضا حیدری کیاPersian dictionary android-4
OXFORD ADVANCED LEARNER’S DICTIONARY -7th edition -A S Hornby -5
Sally Wehmeier-Colin Mclntosh-Joanna Turnbull-Michael Ashby