حمیده احمدیان راد
وقتى جنگ جهانى دوم به پایان رسید، از صدر اعظم وقت آلمان پرسیدند که آیا پول بدون پشتوانه آلمان مى تواند در بازسازى خرابى ها و صدمات ناشى از جنگ در این کشور مؤثر باشد و جواب او این بود: «پشتوانه ما نه طلاست، نه سنگ هاى قیمتى و نه اوراق بهادار. پشتوانه پول ما کار است. مردم ما روزانه ۱۸ ساعت براى کشورشان کار مى کنند و با یک ساندویچ و یک فنجان قهوه مى سازند.»
معنى ساده این حرف این است که آلمانى ها براى بازسازى کشور ویران شده شان به بهره ورى نیروى کار تکیه داشتند و نتیجه موردنظرشان را هم گرفتند. این درحالى است که پائین بودن نرخ بهره ورى نیروى کار در کشور ما به مشکل تبدیل شده است.
البته پائین بودن نرخ بهره ورى تنها به بهره ورى نیروى کار محدود نمى شود. در کشورهاى پیشرفته نرخ بهره ورى در همه عرصه ها از نیروى کار گرفته تا سرمایه و انرژى و سایر منابع بالاست. درحالى که پائین بودن نرخ بهره ورى در همه عرصه ها در کشور ما آه از نهاد همه برآورده است. به گفته جهرمی وزیر وقت کار توجه کنید که می گوید «بهره ورى نیروى کار بهتر از بهره ورى سرمایه است. »
وی در آن زمان گفته بود در برخى از کشورهاى آسیایى بیش از ۵۰ درصد نرخ رشد تولید آنها از بهره ورى است اما در کشور ما این مقدار تنها حدود ۱۰ درصد است. همچنین او گفت که در کشور ما نرخ بهره ورى به خاطر اتلاف در انرژى، آب و منابع و حتى نبود بهره ورى کامل در نیروى کار بالا نیست.
وى اضافه کرد که اگر یک درصد بهره ورى در کشور داشته باشیم، حدود دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان درآمد کشور و درآمد سرانه جامعه افزایش مى یابد که اگر بخواهیم این دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان را از طریق سرمایه گذارى به دست آوریم باید ۲۵ هزار میلیارد تومان سرمایه گذارى جدید داشته باشیم. در حالى که یک درصد بهره ورى جداى از این که هیچ سرمایه اى نمى خواهد، بلکه سودآورى لازم را نیز براى کشور دارد.
به این ترتیب مى توان نتیجه گیرى کرد که وقتى بهره ورى پائین است یعنى درآمد ملى و رشد اقتصادى متکى به افزایش تعداد نیروى کار و صرف سرمایه فیزیکى و به عبارت ساده تر استخراج روزافزون نفت است و وقتى صحبت از این به میان مى آید که نرخ بهره ورى منفى بوده، باید نتیجه بگیریم که بهره ورى منفى اجازه نداده عامل نیروى انسانى و سرمایه هم به شکل مؤثرترى تولید ناخالص داخلى را افزایش دهند. یعنى مجبور شده ایم میزان خیلى بیشترى نفت و سایر منابع را تولید کنیم و به تعداد نیروى کار بیفزاییم تا درآمد سابق را به دست بیاوریم.